Mavzu: Inersiya bosh o’qlari. Jismning bosh inersiya momentlari

Mavzu:Inersiya bosh o’qlari.Jismning bosh

inersiya momentlari

1. Jismning bosh inersiya momentlari

2. Jismning momenti

3. Inersial sanoq sistema

Inersiya momenti Aylanma harakat harakati bo'lgan shu to'g'ri chiziq bir doira nisbatan tana harakat barcha nuqtalari aylanish o'qi Aylanma harakatning xarakteristikalari va qonunlari tarjima harakati qonunlariga o'xshaydi Inersiya (lotincha: inertia — harakatsizlik), inertlik— moddiy jismning xossalaridan biri. Shu xossasi tufayli jism tinch holatini yoki toʻgʻri chiziqli tekis qarakatini saklay oladi. Inersiya tufayli jism tashki kuch taʼsirida tezligini birdaniga oʻzgartira olmaydi. Inersiya jismning massasiga boglik, shu sababli jism massasi uning inersiya oʻlchovi deyiladi (qarang Newtonning mexanika qonunlari). Inersiya atamasi turli asboblarga nisbatan ham qoʻllanadi, masalan, oʻlchov asboblarining kechikib qayd qilishiga sabab inersiyadir.Inersiya bosh oʻqlari. Markazdan qochma inersiya momentlari nolga teng boʻlgan oʻqlar inersiya bosh oʻqlari deyiladi. Fazodagi har bir nuktadan jism uchun uchta inersiya bosh oʻqi oʻtkazish mumkin. Agar inersiya bosh oʻqlari massa markazidan oʻtsa, bu oʻqlar markaziy bosh oʻqlar deyiladi. Aylanayotgan jism oʻz aylanish oʻqiga dinamik bosim koʻrsat-masligi uchun shu aylanish oʻqi inersiya markaziy bosh oʻqi boʻlishi zarur.

Inersiya kuchi. Harakatdagi moddiy nuqta tezlanishiga qaramaqarshi yoʻnalgan va shu moddiy nukta massasi bilan tezlanishining koʻpaytmasi (Gʻ = —tyu) inersiya kuchi deyiladi. Bu yerda tezlanish inersial koordinatalar sistemasiga nisbatan olingan. Mas, matematik mayatnikda markazdan krchma inersiya kuchi moddiy nuqta harakatini cheklovchi ipga qoʻyilgan boʻlib, mv ga teng; bu yerda v — moddiy nukta tezligi, g— mayatnikuzunligi. Inersiya kuchi tushunchasidan foydalanib, dinamika tenglamalari tuziladi, statika qonunlaridan dinamikada foydalanish mumkin. Moddiy nuqtaning nisbiy harakati koʻrilayotganda ham inersiya kuchi tushunchasidan foydalaniladi.Inersiya markazi yoki massa markazi. Jismda yoki mexanik sistemada massa taqsimotini ifodalovchi nuqta koordinatalari inersiya markazi deyiladi. Inersiya markazi, koʻpincha, massa markazi ham deyiladi. Inersiya markazi mexanik sistema dinamikasida katta rol oʻynaydi.