Mavzu: Iqtisodiy resurslar, ularning turlari, tarkibi va cheklanganligi

Tadbirkorlik qobiliyati
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, inson mehnatidan farqli o’laroq boshqaruvchilik qobiliyati mahsus inson resurslariga kiradi. Boshqaruvchi quyidagilarniamalgaoshiradi:
Boshqaruvchi xizmat turi va tovar ishlab chiqarishda yer resurslari, mehnat va kapitalni unumli foydalanadi. Boshqaruvchida boshqaruvchilik va yetakchilik qobiliyati bo’lib, u mahsulot ishlab chiqarishda va boshqa resurs manbaalardan muvaffaqiyatli taqbirkorlik paydo qiladigan omilkor kishi hisoblanadi.
Vaholanki, yer, mehnat, kapital va boshqaruvchilik qobiliyati mahsulot ishlab chiqarish va xizmatlarni ma’lum turinini tashkillashtirish uchun bir joyga jam bo’lar ekan, ularni umumiy qilib, tovar ishlab
omillari yoki soda qilib aytganda xarajatlar deyish mumkin.
Har bir resurs undan ishlab chiqarishda foydalanganda ma’lum samara beradi. Resurs keltiradigan natija o‘z chegaralariga ega. Har qanday resursdan eng yaxshi, oqilona foydalanilgan taqdirda ham ma’lum chegaradan ortiq mahsulot yaratib bo‘lmaydi.
Iqtisodiy resurslarning cheklanganligi ishlab chiqarish imkoniyatlarini ham cheklanishiga olib keladi.
Har bir xo‘jalik, oila, korxona, firma, tarmoq, mamlakat o‘zining ana shunday imkoniyat chegarasiga ega. Resurslardan foydalanish darajasi turlicha bo‘lgani uchun barcha tovarlar bo‘yicha ishlab chiqarish imkoniyati chegarasini ko‘rsatish qiyin.

Masalan, har qanday yaxshi natijaga erishish uchun harakat qilingan taqdirda ham 1 tonna rudadan - 1 tonna metall olib bo‘lmaydi. Insonlarning ham, resurlarning ham unumdorligi o‘z chegarasiga ega. Bu mavjud resurslardan ma’lum miqdor va turdagina mahsulotlarni ishlab chikarish mumkinligi anlatadi.



Iqtisodiy resurslarning tasnifi
Cheklov omili nisbatan ham mavjud kadrlar bo'limi... Darhaqiqat, ishsizlik darajasi yuqori bo'lishiga qaramay, davriy nashrlarda doimiy ravishda ish takliflari va bo'sh ish o'rinlari uchun tanlovlar e'lonlari e'lon qilinadi. Bu shuni anglatadiki, bandlik muammosi bilan bir qatorda, mehnat resurslarining ayrim turlarining etishmasligi mavjud. Masalan, pedagogika instituti bitiruvchilarining ish bilan ta'minlanmaganiga qaramay, viloyat maktablarida o'qituvchilarning etishmasligi keskin sezilmoqda.
Sivilizatsiyaga qodir odamlarning etishmasligi tadbirkor faoliyat, ayniqsa, bizning iqtisodiyotimizda keskin. Bu ichki tadbirkorlik an'analarining yo'qligi, aniqrog'i unutilishi, tadbirkorlik bilan shug'ullanadigan odamlarning malakasining etarli emasligi, zamonaviy biznes ehtiyojlari uchun etarli huquqiy, iqtisodiy va ijtimoiy-siyosiy muhitning yo'qligi bilan bog'liq.
Cheklangan, iqtisodiy resurslar bilan bir qatorda, ma'lum odamlar tomonidan cheklanmagan, taqsimlanmagan va o'zlashtirilmagan imtiyozlar mavjud (atmosfera havosi). Bunday resurslar, iqtisodiy resurslardan farqli o'laroq, deyiladi ozod.
Jamiyat resurslari cheklanganligini hisobga olib, ishlab chiqarish imkoniyatlari to'g'risida savol tug'iladi,
ya'ni muammo texnologik tanlovdegan savolni hal qilish qanday tovarlar va qanday miqdorda ishlab chiqarish kerakijtimoiy ehtiyojlarni maksimal darajada qondirish. Shu maqsadda mavjud bo'lgan barcha resurs va imkoniyatlardan foydalanish zarur. Keling, ushbu muammoni oddiy grafik model yordamida tushunishga harakat qilaylik.
Qanday fon tahlili biz quyidagilarni ko'rib chiqamiz:
iqtisodiy tizim mavjud bo'lgan doimiy miqdor va sifat ko'rsatkichlari;
resurslarning to'liq bandligi, ya'ni jamiyat ixtiyorida bo'lgan ishlab chiqarish uchun mos bo'lgan barcha moddiy va inson resurslaridan 100% foydalaniladi;
texnologiyaning o'zgarmasligi, ya'ni biz shubhasiz real iqtisodiy tizimlarda sodir bo'ladigan ilmiy-texnik taraqqiyot omilini e'tiborsiz qoldiramiz;
soddalik uchun biz ikkita mahsulot ishlab chiqaradigan iqtisodiyotni ko'rib chiqamiz: qurol va yog '.
xulosa
Iqtisodiyot nazariyasi aloxida fan sifatida shakllangunga qadar uzoq davrni bosib o’tdi. Iqtisodiy fikrlar, dastlab falsafiy qarashlar bilan, so’ngra diniy qarashlar orqali ifodalangan bo’lsa, tovar ishlab chiqarish va ayirboshlashni rivojlanishi bilan iqtisodiy bilimlarning, qarashlarning tartibga solingan tizimi sifatida XVII asrlarda paydo bo’lgan. Qamiyat taraqqiyoti bilan iqtisodiy fan sifatida ahamiyati orta borib yangi-yangi yo’nalishlar, ilmiy maktablar vujudga kelgan. •Iqtisodiyot nazariyasi vujudga kelib, hozirgi darajaga etguncha fanning tadqiqot doirasi kengayib, evolyutsiyasi tufayli fanning predmetiga berilgan ta’rif ham o’zgara borgan.