Mavzu: iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari tekshirdi: nosirov. X. b

Ayirboshlash bu

Iqtisodiyotda — kishilarning mehnat faoliyati yoki mahsulotlarini oʻzaro almashtirishlari. Ayirboshlash iqtisodiy faoliyatning bir turi, ishlab chiqarish bilan isteʼmolni bir-biriga bogʻlab turuvchi vosita hisoblanadi. Ayirboshlash oʻziga xos maxsus faoliyat turi boʻlib, amaliyotda savdo-sotiqdan iboratdir. Bu faoliyat bilan maxsus kishilar guruhlari shugʻullanadilar. Ayirboshlashning iqtisodiy asosini ijtimoiy mehnat taqsimoti tashkil etadi, xarakteri va shaklini ishlab chiqarish belgilaydi. Oʻz navbatida Ayirboshlash ham ishlab chiqarishning rivojlanishiga taʼsir koʻrsatadi.

Tarixan Ayirboshlashning ikki turi mavjud: a) barter yoki natural ayirboshlash Bunda bir tovar boshqasiga toʻgʻridan toʻgʻri, lekin maʼlum miqdoriy nisbatda ayirboshlanadi.Barter anʼanaviy iqtisodiy tizimga xos, lekin xoʻjalik aloqalari izdan chiqqan, pul qadrsizlanib, oʻz obroʻsini yoʻqotgan kezlarda qaytadan paydo boʻladi. Tovar Ayirboshlash bozor iqtisodiyotiga xos, ayirboshlashning ilgʻor hammabop usuli boʻlib, nafaqat milliy, balki xalqaro miqyosda ham amal qiladi.

Iste’mol

• Isteʼmol — iqtisodiy ehtiyojlarni qondirish jarayonida moddiy va maʼnaviy neʼmatlardan foydalanish, takror ishlab chiqarish jarayonining oxirgi bosqichi. Isteʼmol turiga koʻra, ishlab chiqarish isteʼmoli va noishlab chiqarish Isteʼmol ga boʻlinadi. Ishlab chiqarish isteʼmoli ishlab chiqarish jarayonida xom ashyo, mashina, yoqilgʻi, yordamchi materiallar va b. ishlab chiqarish vositalarining , hamda ishchi kuchi (jismoniy va maʼnaviy energiya)ning sarflanishini bildiradi. Shu sababli i.ch. isteʼmolchi bevosita i. ch. jarayoniga kiradi. Noishlab chiqarish isteʼmoli i . ch . Doirasida ishlab chiqarish yuz beradi. Bu jarayonda isteʼmol buyumlaridan foydalaniladi yoki ular tamomila Isteʼmol etiladi. Bunday Isteʼmol aholi Isteʼmol (yoki shaxsiy Isteʼmol) va ijtimoiy Isteʼmol (umumiy ijtimoiy Isteʼmol)ga boʻlinadi. Shaxsiy Isteʼmol jarayonida kishilarning oziq-ovqat, kiyim-kechak, uy-joy, dam olish, salomatlikni saklash kabi bevosita shaxsiy ehtiyojlari qondiriladi. Umumiy ijtimoiy Isteʼmol ga boshkarish, fan, mudofaa va b.ga boʻlgan ehtiyojlarni qondirish kiradi. Isteʼmol ning asosini moddiy neʼmatlarni i.ch. tashkil qiladi va i. ch. ning asosiy maqsadi Isteʼmol ga xizmat qilishdan iborat. Oʻz navbatida Isteʼmol ham i.ch. ga taʼsir koʻrsatadi. Isteʼmol ch. bilan Isteʼmol oʻrtasidagi bogʻlanish taqsimot va ayirboshlash orqali amalga oshadi. U yoki bu mamlakatda, u yoki bu tarixiy davrlarda Isteʼmol ning umumiy darajasi, aholi farovonligining oʻsishi ishlab chikaruvchi kuchlarning rivojlanganlik darajasi bilan belgilanadi.

Iqtisodiy resurslar va ehtiyojlarning qondirilish darajasi o'rtasidagi bog‘liqlik

Iqtisodiy resurslar Imkoniyatlar

Ishlab chiqarish yoki xizmat ko’rsatosh jarayoni

Ehtiyojlarning qondirilish jarayoni

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yhati

• Z.T. G AIBNAZARO VA SH.A. ISAMUXAMETOV IQTISODIY ОТ NAZARIYASI
• WIKIPEDIYA
• Sh. Sh. ShODMONOV, U. У. G‘AFUROV IQTISODIYOT NAZARIYASI