Mavzu: Islom qadriyatlari. Reja: 1
Download 305.43 Kb. Pdf ko'rish
|
Falsafa
|
«Ahli sunna val jamoa» sunniylik deb ham nomlanadi. Buning o’ziga xos,
boshqalardan ajralib turadigan jihatlari barcha sahobiylarni yaxshi ko’rish, kishini katta gunoh qilgan bo’lsa ham musulmon deb hisoblash, agar u vafot etsa, janoza o’qish, odil va zolim podshohga qarshi chiqmaslik, Allohning sifatlarini inkor qilmaslik va hokazo. Biroq ilk davrlarda musulmon olimlari tomonidan yakdil fikrga ega bo’lgan musulmonlarning aqidasi ishlab chiqilmagani bois, «to’g’ri e’tiqod qilish» va «bid’at» to’g’risidagi tasavvur shia va xorijiylarning paydo bo’lganidan keyin tizimga solindi. Xorijiylar xalifa Alining qo’shinidan ajrab chiqqan va «ahli sunna val jamoa» e’tiqodiga to’g’ri kelmaydigan ekstremistik qarashlarni ilgari surgan murosasiz guruh. Bunda ular xalifa Alini kelishuvchilikda ayblab, undan ajralib ketganlar va xalifaga ham, Muoviyaga ham qarshi urush ochganlar. Xorijiylikning eng katta xatarli tomoni o’z saflariga qo’shilmaganlarni «dindan qaytgan»likda ayblashlari va ularning talqinidagi islom qoidalariga rioya qilmagan har qanday rahbarga bo’ysunmay, unga qarshi kurashish zarurligini ta’kidlashlari bo’lgan. Imom Abu Hanifa va hanafiylik mazhabi. Hanafiylik mazhabi asoschisi Abu Hanifa Nu’mon ibn Sobit (699-767) bo’lib, «Imomi A’zam», ya’ni eng buyuk imom laqabi bilan mashhur bo’lgan. Mazkur mujtahid olim Kufa shahrida tug’ilib shu yerda vafot etgan. Bu olim sunniy mazhablar asoschilari orasida yoshi eng kattasi hisoblanadi. Rivoyatlarga ko’ra Abu Hanifaning bobosi o’g’li Sobitni sahobiy Ali oldiga olib kelib, uning haqiga duo qilishlarini so’raydi. Hazrat Ali Sobitni o’zi va zurriyotiga barakot so’rab duo qiladilar. Sobitning zurriyotidan o’g’li Abu Hanifa katta shuhrat qozondi. Imom Abu Hanifa otasining kasbi Kufada ipak va jun mato tijorati bilan shug’ullangan. Imom A’zam yoshligidan Qur’onni yodlaydi. Ma’lum vaqt savdo ishlari bilan shug’ullanib yurgan. SHu orada Kufa va uning atrofida e’tiqodiy bahs- munozaralarda faol ishtirok etib borgan. Bir kuni ko’chada imom SHa’biyning yonidan o’tib ketayotganida, oldiga chaqirib, qaerga ketayotganini so’raydi. U bozorga ketayotganini aytganda, men sendan uni emas, balki qaysi olimning darsiga borayapsan deb so’raydi. Imom A’zam hech birining oldiga bormayapman, degandan so’ng, imom SHa’biy shunday deydi: «Ilm va ulamolar bilan ko’rishib turgin. Seni nihoyatda zukko va ilmga tashnaligingni ko’ryapman». SHa’biyning bu gapiga kirib, Abu Hanifa ilm yo’lini tanlaydi. Abu Hanifa Umaviylar va Abbosiylarning siyosiy kurashlari, hokimiyat bir suloladan boshqasiga o’tgan davrda yashagan bo’lsa ham qo’liga qurol olib ikki tomonning siyosatiga aralashmadi, balki o’z ilmini oshirish va tarqatishga harakat qildi. Bu davrda aqidaviy oqimlar orasida kurashlar ancha qizigan. Olim bu kurashlarni kuzatib borgani tabiiy. Ibn Bazzozning rivoyatiga ko’ra imom Abu Hanifa o’g’li Hammodga shunday degan: «Bizlar munozara qilgan vaqtda suhbatdoshimizning haq va to’g’ri yo’lgan chiqib ketishidan qo’rqar edik, lekin sizlar munozara vaqtida raqibingizni haq yo’ldan chiqishini istaysizlar. Har kim o’z suhbatdoshini haq yo’ldan og’dirmoqchi bo’lsa, uni kufr tomonga yo’llaydi, lekin uning o’zi suhbatdoshidan oldinroq kufr yo’liga o’tgan bo’ladi». Manbalarda imom Abu Hanifaning sahobiylar bilan ko’rishgani aytiladi, shuning uchun u tobeinlardan hisoblanadi. U Hammod ibn Abu Sulaymon, Ibrohim Naxaiy, SHa’biy kabi va boshqa olimlardan sahobiylar Ali va Abdulloh ibn Mas’ud, Abdulloh ibn Abboslarning fiqhini o’zlashtirdi. Ayniqsa, Hammod uning eng asosiy ustozi hisolangan. Unga 22 yoshida shogird tushib, u kishidan o’n sakkiz yil davomida fiqh ilmini o’rganadi. Bu haqda o’zi quyidagilarni aytgan: «Men ilm va fiqhning konida edim. Uning ahli ila majlis qurdim. Ularning faqihlaridan birini lozim tutdim». Uzoq yillar dars olishi va ustozi vafotidan so’ng uning o’rnida dars berishni boshlagan. Ustozi o’rniga dars berishi natijasida, Hammod qoldirgan maktab keyinchalik imom Abu Hanifa faoliyati natijasida mazhabga aylandi. SHuningdek, ko’p yurtlarga safar qilgan va o’sha yerlik olimlar bilan ilmiy bahs-munozaralarga kirishgan. Imom Abu Hanifa viqor va salobatli kishi bo’lgan. Download 305.43 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|