Mavzu: Islom ta’limoti, uning aqidalari

Mavzu: Islom ta’limoti, uning aqidalari.

• Bu islom an’analariga mansubligi bilan ajralib turadigan falsafadagi rivojlanishdir.Arab tilida lotin tiliga“falsafa”deb tarjima qilingan ikkita atama bor va ular “falsafa”,ya’ni falsafa bilan bir qatorda mantiq,matematika va fizika hamda “nutq ilmi”ga ham tegishli;Bu diniy e’tiqodlarni mantiqiy dalillar bilan isbotlashni maqsad qilgan fanga ishora qiladi.

Islom falsafasi Sharqiy islom mamlakatlarida,xususan,Fors Safaviylar davlati va Usmonli va Moʻgʻul imperiyalarida koʻplab falsafa maktablari Avitsennaya (Ibn Sinoga nisbatan)Rushdizm(Ibn Sinoga nisbatan)ravnaq topishda davom etgan.Rushd),nuroniy falsafa va so‘fiylik falsafasi, transsendental hikmat falsafasi va Isfahon falsafasi.

• Ibn Xaldun oʻzining“Muqaddima” asarida tarix falsafasiga muhim hissa qoʻshgan.Islom falsafasiga qiziqish XIX asr oxiri–XX asr boshlarida arab uyg‘onish harakati davrida kuchaydi va hozirgacha davom etmoqda

Aqida (arab.) — dindorlar uchun majburiy hisoblangan, shak keltirmasdan, muhokama yuritmasdan eʼtiqod qilinishi lozim boʻlgan diniy talablar.

Islom aqidalarining asosi Qur’onda berilgan, hadislardagi koʻrsatmalar negizida ishlab chiqilib, tartibga solingan.

Islomning sunniylik va shialik yoʻnalishi ilohiyotida eʼtirof etiladigan aqidalar yoki imon talablari

Sunniylik 7 ta:

Allohning yagonaligiga

Farishtalarga borligiga

Muqaddas bitiklarga

Paygʻambarlarga

Oxiratga

Taqdirga

• Inson qazo qilganidan soʻng qayta tirilishiga ishonish

Shialik yoʻnalishi ilohiyotida 5 aqida tan olinadi:

Tavhid (Allohning yagonaligi),

Nubuvvat (paygʻambar) ga ishonish,

Adl (ilohiy taqdirning adolatligiga ishonish),

Imomat (imomlar hokimiyatini tanish),

• Maod (oxiratga ishonish)

1. Islomda yo`nalish va mazhablarning kelib chiqish tarixi. Islom dinida ilk

davrdan paydo bo‘lgan eng birinchi yirik muammo – oliy hokimyatni egallashga

payg‘ambardan keyin kim haqliroq, degan muammo bo‘ldi. Halifa Ali bilan ummaviylar

o‘rtasidagi that uchun kurashda VII asrning ikkinchi yarmi boshlarida horijiylarida

horijiylar (arabcha – ajralib chiqqan, isyonchi) oqimi ajralib chiqqan. Ali Muoviya

taradorlari bilan oily hokimyatga vorislik masalasida muzokara olib borishga ko‘ngan. Bu

hol Ali haqiqiy vorislik huquqiga ega, deb hisoblangan tarafdorlarning o‘rtasida norozilik

tug‘dirish. Qo‘shinning bir qismi (12 ming kishi ) halifa Alini kelishuvchilikda ayblab,

undan ajralib ketdi. Ajralib chiqqan qo‘shin Aliga ham, ummaviylarga (muoviya

tarafdorlari) ham bab-barobar qarshi kushganlar. Horijiylar harakati arablar tomonidan

boysundirilgan Iroq va Eron aholisi, oddiy arab musulmonlar manfaatini ifodalagan. Ular

o‘zlarini haqiqiy musulmon hisoblab, ―dindan qaytgan‖ deb e‘lon qilingan siyosiy va

g‘oyaviy raqiblarga nisbatan murosasiz bo‘lganlar.

Horijiylik yo‘nalishi ta‘limoti halifa diniy jamoat tomonidan saylanadi va unga

boysunadi; har qanday taqvodor musulmon ( hatto qo‘l yoki habash bo‘lsa ham) halifa

bo‘lib saylanishi mumkin; agar halifa jamoat manfaatlarini himoya qilmasa vazifasidan

bo‘shatiladi hatto qatl qilinadi.

Horijiylar e‘tiqod amaliy faoliyat bilan mustahkamlanishi lozim deb hisoblaganlar.

Ular e‘tiqodsiz va gunohkor kishilarni jazolash muddatini kechiktirishga qarshi turganlar.

Diniy masalalarda islom ―musffoligi‖ tarafdori bo‘lib, shariat ko‘rsatmalariga qat‘iy rioya

qilishlari bilan ajralib turganlar.

Ummaviy va abbosiy halifalar VII – IX asrlarda Horijiylarga qarshi keskin urush

olib bordi. Buning natijasida ular qirib tashlandi. Horijiylarning qolganlari Shimoliy

Afrikada o‘z davlatini vujudga keltirildi. Hozirgi davrda horijiylarning ibodiy firqasi

Jazoir, Tunis, Ummon va Tanziyada uchraydi.Bugungi kunda Islom dinida sunniylik va

• shialik yo‘nalishlari amal qilib kelmoqda.