Mavzu: Iste`molchi tanlovi nazariyasi. Iste'molchilar tanlovi nazariyasi

Kerakli narsalar. Iste'molchilar nazariyasi holatlar va / yoki misollar asosida ishlash uchun odatda quyidagi elementlarni talab qiladi:
- to'liq iste'mol to'plami C, bu iste'molchi iste'mol qilishi mumkin bo'lgan barcha paketlar to'plamidir.
- iste'molchilarning ushbu variantlar to'plamidagi har bir paketdan oladigan foydasini tavsiflovchi tartibli foyda funktsiyasi sifatida tavsiflanishi mumkin bo'lgan C paketlariga nisbatan ustunlik munosabati.
- har bir paketga narx belgilaydigan funktsiya bo'lgan narxlash tizimi.
- Dastlabki xayr-ehson, bu iste'molchi dastlab egalik qiladigan S to'plami. Iste'molchi o'zining dastlabki paketini to'liq yoki bir qismini berilgan narxlarda sotishi va boshqa paketni, shuningdek, ushbu narxlarda sotib olishi mumkin.

Narxlar va byudjetga asoslanib, daromadingizni ko'paytirish uchun qaysi paketni sotib olishni hal qilishingiz kerak. Almashtirish va daromad effekti.Mahsulotni sotib olish tezligini tushuntirishda foydalaniladigan etakchi o'zgaruvchilar - bu tovarning birlik narxi, tegishli mahsulotlar narxi va iste'molchining boyligi.Talab qonuni, iste'mol darajasi ushbu yuqori narx ta'siri uchun pul kompensatsiyasini olgan taqdirda ham, mahsulot narxi oshganda iste'mol darajasi pasayib ketishini ta'kidlaydi.Bunga almashtirish effekti deyiladi. Mahsulot narxi oshgani sayin, iste'molchilar boshqa muqobil tovarlarni ko'proq mutanosib ravishda tanlab, uning o'rnini bosadilar.

Agar odatdagidek narx o'sishi uchun kompensatsiya bo'lmasa, unda narxlarning oshishi tufayli xarid qobiliyatining pasayishi, aksariyat mahsulotlar uchun talab qilinadigan miqdorning yanada pasayishiga olib keladi. Bunga daromad effekti deyiladi.
Naflilik — moddiy va maʼnaviy neʼmatlar, tovarlarning oʻz xususiyatlariga koʻra, ehtiyojlarni qondirish xossasi; tovarlar va xizmatlarni isteʼmol qilishdan har bir shaxs ola-digan muayyan qoniqish. Iqtisodiy nazariyaning asosiy tushunchalaridan biri. N. darajasi — subʼyektiv tushuncha, u shaxsning manfaati, u yoki bu neʼmatga intilishiga bogʻliq. Neʼmatlarning inson uchun muhimligi va ahamiyati ularning inson uchun nafliligiga — ular qondiradigan ehtiyojlarning ehtiyojlar tartibidagi oʻrniga, darajasi va ahamiyatiga bogʻliq. Har qanday neʼmatlarning N. darajasi uning tabiiy xossalariga, sifatiga bogʻliq. Mahsulot nafliligi oʻsishi uchun uning tabiiy va sunʼiy yaratilgan xossalari sifatini yaxshilash lozim. Mac, buyumning sifati yaxshilanib xizmat qilish muddati 2-marta ortsa, uning nafliligi 2-marta ortib, oldingisiga nisbatan 2-marta koʻproq ehtiyojni qondiradi. Shuning uchun ham iqtisodiy oʻsishning muhim omili mahsulot sifati va uning N. darajasini oshirishdir. Ayrim tovarlardan qoniqish yakka qoniqishdir, ammo tovarlarni isteʼmol etishda umumiy qoniqish ham paydo boʻladi. Umumiy N. — isteʼmol qilinadigan boyliklarning barcha tarkibiy qismlari boʻyicha nafliligidir. Umumiy N. tovarlar guruhiga daxldor va kishilar talabini tez oʻzgartiradi. Umuman, tovarlar xilma-xil boʻlganda N. pasayishga moyil boʻladi. Tovarlarning naf keltirish xususiyati — isteʼmol etish jarayonida isteʼmolchida qoniqish hosil eta olishi, yaʼni haridorning individual didiga qarab ehtiyojni qondira olishidir. Tovarning naf keltirishi qanchalik yuqori boʻlsa, shunchalik narxning qiymatdan uzilishi ham yuz beradi. Ammo bunday hol kam uchraydi, chunki tovarlar gʻoyat koʻp boʻlganidan ayrim tovarlar nafliligi oʻta yuqori boʻlmaydi, oʻrinbosar tovarlardagi N. uni tutib turadi.
Narxning tovar nafliligiga monand oshib borishi cheksiz emas. Chunki naf keltirish meʼyorining ham eng oxirgi chegarasi boʻladi. Shu chegaradan oʻtgach, tovarning nafligi pasaya boradi. Shundan soʻng, harid etilgan va isteʼmol qilingan tovar nafligi pasayadi. Chunki, harid narxining cheklanganligi tufayli haridor oʻz qoʻlidagi puliga yuksak qoniqish hosil qiladigan tovarlarni oladi. Bu N.ning yuqori nuqtasi (maksimizatsiyasi) deyiladi.
Bozor sharoitida isteʼmol tanlovining asosiy chegaralari tovarning narxi va isteʼmolchining daromadi hisoblanadi. Shu sababli, nafaqat tovarning nafliligi, balki N.ning mazkur tovar narxi bilan nisbati ham ahamiyatga ega. Bunday nisbat chamalangan (hisobga olingan) meʼyoriy N. deyiladi. Jamiyat rivojlanishida moddiy va maʼnaviy neʼmatlarning N. juda muhim masala boʻlganidan iqtisodiy tafakkur tarixida obʼyektiv va subʼyektiv nuqtai nazarlarda turadigan bir qancha N. nazariyalari paydo boʻldi. N. muammosiga siyosiy iqtisoddagi avstriya maktabi vakillari E. Byom-Baverk, F. Vizer, K. Menger, shuningdek, G.Gossen va boshqa katta eʼtibor berganlar. Ularning fikricha, kishilar neʼmatlarni N.ga ega boʻlgani uchungina qadrlaydilar, isteʼmolchi nazarida qadrli boʻlgan narsagina qadr-qimmatga egadir. Kishilar muayyan tovarlarni qadrlaganlarida uning faqat obʼyektiv N.ni yoki subʼyektiv N.ni (uni isteʼmol etishdan olinadigan qoniqishni, nafni) hisobga olish bilan cheklanmasdan, uning mehnat natijasi ekanligi, ijtimoiy mehnatning mujassam ekanligini, yaʼni muayyan ijtimoiy qiymatga ega ekanligini ham hisobga oladilar, tovarni obʼyektiv N. va ijtimoiy qiymat birligidan iborat mahsulot sifatida kadrlaydilar. Neʼmatning suʼyektiv qadr-qimmati uning obʼyektiv qadr-qimmatining, obʼyektiv N.i va ijtimoiy qiymati birligining insoniy ehtiyoj, farovonlik nuqtai nazaridan qadrlanadigan subʼyektiv ahamiyatidir.