Mavzu: jahon bozoridagi raqobat reja: Xalkaro savdo munosabatlari

11.1.rasm. Jahon bozorlarida raqobatning iqtisodiy belgilanganligi

Jahon bozorlarida yangi savdo bozorlarini topish, eng arzon resurslarni topish hamda raqobatdan qochishga intilish sof foyda hajmini oshishiga olib keladi.

3. Firmaning xalqaro bozorga chiqish sabablari

Firmalar o‘rtasida quyidagi raqobatni o‘zgartirish variantlari mavjud:

- raqib firmalar sonini o‘sish bilan raqobat kuchayadi;
- ko‘pgina katta firmalar boshqa firmaga birlashib lider darajasiga chiqish uchun aniq choralar qabul qilishi asosida raqobat kuchayadi;
- tovarga bo‘lgan talab sekin o‘sganda raqobat kuchli bo‘ladi;
- qachon tarmoqda xo‘jalik yuritish sharoitlari firmani narxini pasaytirishga olib kelsa yoki sotish hajmini oshirishdan boshqa vositalari qo‘llanilsa raqobat kuchayadi;
- qachon xaridor xarajatlari bitta marka iste’molidan uncha katta bo‘lmagan boshqasiga o‘tayotganda raqobat kuchayadi;
- qachon bitta yoki bir necha firmalar o‘zining bozor ulushidan qoniqmagan bo‘lsa raqobat kuchayadi;
- muvaffaqiyatli strategik qarorlarning foydaning o‘sishi bilan proporsional holda o‘sishida raqobat kuchayadi;
- qachon bozordan chiqish xarajatlari katta bo‘lganda to‘siqlar yuqori bo‘lganda raqobat kuchayadi;
- qachon strategiyalar, resurslar, tashkiliy xususiyatlar, firma missiyalari yuqori darajada farq qiladagan bo‘lsa raqobatning borishini aytish mumkin.
Firma raqobatbardoshlik xususiyatlarining tashkil etuvchilari 11.2-rasmda keltirilgan.

11.2.rasm. Firma raqobatbardoshlik xususiyatlarining tashkil etuvchilari

Raqobatbardoshlikka ta’sir etuvchi omillar:

- Raqobatchi firmalar soni
- Raqiblar xarakatlarining diversifikatsiyalashuvi darajasi
- Bozordagi talab hajmini o‘rganish
- Mahsulotni tabaqalashuvi darajasi
- Iste’molchining bir ishlab chiqaruvchidan boshqasiga ko‘chish xarakatlari
- Bozordan chiqib ketish to‘siqlari va ularning darajasi
- Bozorga kirib kelish va uning darajasi Ishlab chiqarish omillarining nafliligini oshirishni ta’minlash
- YOndosh tarmoq bozorlaridagi vaziyat
- Raqiblar strategiyasidagi farqlar.

5.