Mavzu: Jahon iqtisodiyoti globallashuvi Reja: Jahon iqtisodiyoti globallashuvi tushunchasining mohiyati va uning asosiy jihatlari


Jahon iqtisodiyoti globallashuvining bosqichlari


Download 53.41 Kb.
bet3/4
Sana06.04.2023
Hajmi53.41 Kb.
#1329622
1   2   3   4
Jahon iqtisodiyoti globallashuvining bosqichlari



Bosqichlar



Bosqichlarning xususiyatlari

I-bosqich. 1870-1920 yillar

Xom-ashyo manbalarining egallanishi.
Tabiiy resurslarning kapital va to’g’ridan-to’g’ri investitsiyalarni eksport qiluvchi mamlakatlar nazorati ostidagi hududlarda ishlatilishi.

II-bosqich.
1920-1970 yillar

Yangi bozorlarning vujudga kelishi va egallanishi.
Xorijiy investitsiyalarni tayyor mahsulotlar eksportiga yo’naltirilgan ishlab chiqarishlarga safarbar etilishi.

III-bosqich.
1970 yildan hozirgi davrgacha

Sanoati rivojlangan mamlakatlarda tabiiy resurslarga egalik qilishdan tashqari quyidagi maqsadlarning yuzaga kelishi:

  • investitsiyalar tarkibini samarali taqsimlash;

  • global yoki hududiy iqtisodiy integratsiya afzalliklaridan foydalanish;

  • qo’shimcha texnologik, tashkiliy yoki bozor imkoniyatlariga ega bo’lish;

  • global raqobatbardoshlikni oshirish va mustahkamlash.

Globallashuv jarayonini rivojlantiruvchi asosiy omillar sifatida quyidagilarni ajratib ko’rsatish mumkin:



  1. Ishlab chiqarish, fan-texnika va texnologik omillar:

  • ishlab chiqarish ko’lamining keskin kuchayishi;

  • ishlab chiqarishning yangi texnologik usullariga – yuqori, ilmiy sig’imli texnologiyalarga o’tish;

  • mahsulotlar, xizmatlar, kapital va ishchi kuchlari harakatidagi to’siqlarga barham berilishi;

  • mahsulotlar va xizmatlarni tezlik bilan tarqatishni ta’minlovchi transport va aloqaning sifatli tizimi yaratiladi;

  • ilmiy va intelektual bilimlarni almashishning samarali tizimi vujudga keladi.

  1. Tashkiliy omillar;

  • ishlab chiqarish-xo’jalik faoliyatini amalga oshirishning xalqaro shakli sifatida transmilliy korporatsiyalarning yuzaga kelishi;

  • nohukumat tashkilotlarining ko’p millatli yoki jahon darajasiga chiqishi;

  • ko’p millatli kompaniyalar va boshqa tashkilotlarning global iqtisodiyotda asosiy rol o’ynovchi xususiy yoki davlat tashkiloti sifatida o’zgarishi.

  1. Iqtisodiy omillar:

  • kapital bozori, mahsulotlar va xizmatlar savdosining erkinlashuvi hamda jahon savdosini erkinlashtiruvchi va protektsionizm siyosatini cheklovchi iqtisodiy erkinlashuvning boshqa shakllarini keng joriy etilishi;

  • kapital to’planishi va markazlashuvining kuchayishi, hosila moliyaviy instrumentlar bilan bog’liq operatsiyalarning oshishi, valyutaviy bitimlarni amalga oshirish vaqtining keskin qisqarishi;

  • xalqaro moliya tashkilotlari tomonidan makroiqtisodiy siyosatning yagona mezonlarini joriy etilishi va boshqa iqtisodiy siyosatga oid talablarning bir xillashtirilishi;

  • standartlashtirish tendentsiyasining kuchaytirilishi. Barcha mamlakatlar tomonidan texnologiya, ekologiya va moliyaviy tashkilotlar faoliyatida, shuningdek, buxgalteriya va statistik hisobotlar tizimida yagona standartlardan foydalanishning keng joriy etilishi.

  1. Axborot omillari:

  • moliyaviy, iqtisodiy ilmiy-texnik hamda ishlab chiqarishga oid ma’lumotlarni almashinish tizimining tubdan o’zgarishi. Ma’lumotlarni taqdim etish, qabul qilish va qayta ishlashning mutlaqo yangi tizimlarining yuzaga kelishi va rivojlanishi nou-xau va professional xizmatlarni o’z ichiga olgan moliyaviy va mahsulot bozorlarini birlashtiruvchi global tarmoqni yaratishga yordam berdi.

  • bitta markaz orqali turli mamlakatlarda joylashgan ishlab chiqarishlarni boshqarishga imkon beruvchi tizimning shakllanishi;

  • mahsulotlarni realizatsiya qilishning yangi shakllari vujudga kelishi.

Yuqoridagi qayd etilgan omillar ta’siri natijasida globallashuv jarayoni kuchaygan holda jahon iqtisodiyotining barcha soha va bo’g’inlarini egallab boradi.



Download 53.41 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling