Mavzu: Jarayonlarni kalkulyasiya qilish: fifo va oʻrtacha tortilgan usullar Reja

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


Mustaqil ish

Mavzu: Kalkulyatsiya tushunchasi va uning turlari

Bajardi: MMT95k-2 Djalilov Zoir

Toshkent 2023-yil

Mavzu: Jarayonlarni kalkulyasiya qilish: FIFO va oʻrtacha tortilgan usullar
Reja:

1. 
   Kalkulyatsiya qilishning jarayonli usuli, xususiyatlari va tannarxni iqtisodiy asoslangan holda aniqlashdagi roli.
   
2. 
   Kalkulyatsiya qilishning jarayonli usulida xarajatlar va mahsulot chiqishi hisobini tashkil etish.
   
3. 
   Korxonalarning oʻzida ishlab chiqarilgan va ta’minot tashkilotlaridan sotib olingan zahiralarni baholash va buxgalteriya hisobidagi xususiyatlari.
   

Kalkulyasiya (lot. calculatio, calculo — hisoblayman, hisob-kitob) — mahsulot birligi yoki bajarilgan ish tannarxini hisoblab chiqarish. K. tannarx boʻyicha reja yoki hisobotning asosiy koʻrsatkichlaridan biri hisoblanadi. Korxonada aniq bir turdagi mahsulot birligini i.ch. va sotish boʻyicha, shuningdek, xalq xoʻjaligining sanoat, transport va b. tarmoqlarida ish birligini (tashish, taʼmirlash va b.) bajarish uchun qilingan harajatlarni pul shaklida ifoda etadi. K. quyidagi turlarga boʻlinadi: reja K.si (ilgʻor ishlab chiqarishni va mehnatni tashkil etishning ilgʻor usullarida mehnat sarflari meʼyorlari asosida tuziladi). Bunday K. navbatdagi davr uchun (yil, chorak) ayrim mahsulotlarning oʻrtacha tannarxini belgilashda qoʻllaniladi, ulgurji narxni belgilashga asos boʻladi; hisobot K. (xatga olish maʼlumotlari asosida hisoblanadi, reja vazifalari bajarilishini nazorat qilish uchun tuziladi, amaldagi harajatlar darajasini koʻrsatadi); normativ K. (i.ch. vositalari va ish vaqtidan foydalanishning mavjud meʼyorlari asosida tuziladi); l o y i ha K. (boshqa koʻrsatkichlar bilan bir qatorda kapital qoʻyilmalar va yangi texnikaning iqtisodiy samaradorligini aniqlashda qoʻllaniladi). Shuningdek, tannarx K.si ishlab chiqarish, toʻliq, tarmoq va b. K.larga boʻlinadi
lmiy davr. (Ushbu davr 1900 – 1950 yillarni o‘z ichiga oladi). Bu davrda asosiy e’tibor mahsulot ishlab chiqarish xarajatlariga va mahsulot tannarxini to‘g‘ri aniqlash, xarajatlarning jadalligi bilan ajralib turadi. Kalkulyatsiyalash tartibi ham ushbu davrga xos. Mahsulotning ishlab chiqarish va to‘liq tannarxini aniqlash, smeta qiymati tushunchasi, direkt kost, standart kost usullari, to‘g‘ri va egri xarajatlar ushbu davrning eng muammoli masalasiga aylangan. Boshqaruvning har bitta funktsiyasini ajratish, soliqqa tortish masalalarida buxgalteriya hisobini o‘ta va aniq tizimi yaratildi. Buxgalteriya hisobini ishlab chiqarish hisobiga alohida urg‘u berildi. Boshqaruv va moliyaviy hisobning tarkiblanishiga o‘tish davri boshlandi