Mavzu: kapalak,chumoli chigirtka hayoti haqida

7. Chigirtka har yili milliardlab dollarlik oziq-ovqat mahsulotlariga zarar etkazadi

Faqat chigirtka juda ko'p zarar qilmaydi, garchi kuniga o'simliklarda uning vaznining yarmini yeyadi. Ammo chigirtkalar kelganda, ular birgalikda ovqatlanadigan odatlar qishloq xo'jaligi ekinlari va oziq-ovqatsiz odamlarni qoldirib, peyzani to'liq defoliatsiyalashi mumkin. Faqat AQShda chigirtkalar har yili yaylovlarga zarar etkazish uchun 1,5 milliard dollar atrofida zarar etkazmoqda. 1954 yilda Keniyada yovvoyi va o'simliklarning 200 kvadrat kilometridan ortiq cho'l o'simliklari iste'mol qilingan.

8. Chigirtka oqsillarning muhim manbai hisoblanadi

Chigirtkalar mazali! Odamlar asrlar davomida chigirtkalar va cho'chqalar egan. Muqaddas Kitobga binoan, Yahyo cho'mdiruvchi cho'lda chigirtka va asalni eydi. Afrikaning, Osiyo va Amerikaning ko'plab hududlarida chigirtkalar va cho'chqalar mahalliy ovqatlanishning muntazam tarkibiy qismidir. Chigirtka oqsil bilan to'ldirilgan, shuning uchun ular ko'plab madaniyatlarda muhim oziq-ovqat zahidi hisoblanadi.

9. Chigirtkalar dinozavrlardan ancha oldin mavjud edi

Zamonamizdagi chigirtkalar dinozavrlar Yerni aylanib chiqmasdan ancha oldin yashagan qadimgi ajdodlardan tushadilar. Fotoalbom yozuvlari , ibtidoiy chigirtkalar birinchi marta 300 million yil avval Karbon davrida paydo bo'lganligini ko'rsatadi. Ko'p qadimgi chigirtkalar toshbo'ron qilib saqlanib kelinmoqda, biroq chigirtkadagi nimflar ba'zan amberda topiladi.

10. Chigirtkalar o'zlarini himoya qilish uchun suyuqlikni tupurishi mumkin

Agar siz chigirtkalarni qo'lga kiritgan bo'lsangiz, ehtimol sizda bir necha tuk jigarrang suyuqlik bor edi. Olimlar, bu xatti-harakatlar o'z-o'zini himoya qilish vositasi deb hisoblaydi va suyuqlik ularni yirtqichlarni qaytarishlariga yordam beradi. Ba'zi odamlar chigirtkalar "tamaki sharbatini" tupurishadi, chunki chigirtkalar o'tmishda tamaki mahsulotlari bilan bog'langan. Biroq, chigirtkalar sizni tuproq kabi ishlatmaydilar.


Ko'p hasharotlarda bo'lgani kabi, chigirtka eshitish organlari ham oddiy tuzilmalardir. Ular intensivlik va ritmdagi farqlarni aniqlay olishadi, lekin balandlik emas. Erkak chigirtkaning qo'shig'i, ayniqsa, ohangdor emas, bu yaxshi narsa, chunki urg'ochilar birodarning kuyni ko'tarishi yoki olmasligiga ahamiyat bermaydilar. Chigirtkaning eshitish organlari boshida emas, balki qorin qismida topiladi. Ovoz to'lqinlariga javoban tebranadigan bir juft membrana qanotlari ostiga qo'yilgan birinchi qorin segmentining ikkala tomonida joylashgan. Timpanal organ deb ataladigan bu oddiy quloq pardasi, chigirtka bilan birga yuradigan chigirtkalarning qo'shiqlarini eshitish imkoniyatini beradi.
XULOSA
Xulosa qilib aytganda, hasharotlar va ayrim turlarning ekologiyasini o’rganish muhim ilmiy kuzatishning asosiy qismi bo’lib hisoblanadi. Chunki ularning ekologik xususiyatlarini bilmasdan turib, ba’zi bir nazariy va amaliy masalalarni, jumladan, zararkunanda hasharotlarga qarshi kurash choralarini hamda ularning ommaviy ko’payishini oldindan bilish choralarini ishlab chiqishni tasavvur qilish mumkin emas.
Hasharotlar tabiatda juda keng tarqalgan bo’lib hozirgi davrda evolyutsion jarayonlarning biologik jarayonlar yo’nalishida rivojlanayotgan hayvonlar jumlasiga kirib, tabiatning xilma-xil sharoitiga muvofiqlashgan organizmlaridir. Ularning katta qismi kishilarga bevosita foyda keltiradigan hasharotlar bo’lib, asalari va uning mahsulotlari, tut ipak qurti va uning ipak mahsulotlari, davolash maqsadida ishlatiladigan hasharotlar bo’lib, sanitar vazifasini o’tovchi hasharotlar, qishloq xo’jaligi o’simliklarini changlantiruvchi hasharotlar va boshqalarni ko’rsatish mumkin. Hasharotlar tevaragimizdagi tabiatning bir qismi bo’lgani holda u bilan o’zaro mustahkam bog’lanib turadi. Organizmning tashqi muhit bilan o’zaro bog’lanishini ekologiya fani o’rganadi|. ("Ekos" so’zi grekchasiga muhit, "logos" - fan demakdir.) Hasharotlar biotsenoz tarkibiga, ya‘ni biror hududda yashovchi tirik o’simlik va hayvon organizmlari kompleksiga kiradi. Biotsenoz organizmlari o’zaro mustahkam bog’langan holda bir-biriga katta ta‘sir ko’rsatadi. Bundan tashqari, hasharotlar jonsiz (abiotik) tabiat ta‘siriga yo’liqib turadi. Hasharotlar hayotiga odam ham ta‘sir qiladi (antropogen omil). Biotsenoz - o’simlik va hayvonlar kompleksi yashaydigan ozmi-ko’pmi bir xil tuproq va iqlim sharoiti mavjud territoriyaning har qaysi biotopi uchun xosdir. Hasharotlarga harorat, namlik va yorug’lik jiddiy ta‘sir etadi. Har qaysi tur uchun haroratning cheklangan pastki va yuqori ko’rsatkichlari bo’lib, uning pastkisidan pastida yoki yuqorida hashoratlar rivojlanmaydi. Har bir hasharot turining rivojlanishi uchun muayyan miqdor harorat zarur, u o’rtacha sutkalik harorat yig’indisi bilan ifodalanadi, ya’ni muayyan doimiy foydali harorat yiqindisi zarur.