Mavzu: Karyerlarni issiqlik kuchi yordamida Shamollatish. Reja

Havo harakatini inversion sxemasi Karyer bortlarini sovushidan va yuzadagi Shamol oqimini energiyasini kamligidan hosil bo‘ladi.
Mana shunday sxemani hosil qilish uchun Shamol tezligi yuzada 0.7-0.8 m/s dan oshmasligi kerak. Shamol oqimini solishtirma kinetik energiyasi 0.4 Dj/m³dan oshmasligi kerak. Shamol oqimini energiyasini o‘cishi atmosferani issiq holatiga ta’sir qiladi: Karyerda turbulent havo almashishi oshadi va maydonda shu komponent issiqligi tenglashadi, u havoni sovush manbaini natijasidir. Oxirida temperatura gradienti adibatikga yaqinlashadi. Shamol oqimini solishtirma kinetik energiyasi kamayishi natijasida havo almashishi qiyinlashadi shunday issiqlik stratifikatsiyaga keltiradiki, bunda havo qatlami Karyerni sovuq yuzasi bortlarida yotuvchi ko‘p darajada sovuydi uzoqlashganlikka nisbatan. SHunday qilib sovuqroqni harakati uchun sharoit tug‘diradiki, shunday bo‘lgandan keyin havoning og‘irroq massasi xarakatlanadi.
Havoni inversiya harakati, Karyerlarda, faqat Karyer bortlarini sovushdan hosil bo‘lmasdan, balki Karyer ustidan sovuq atmosfera havosi o‘tganda ham hosil bo‘ladi. Bu holatda sovuq havo oqimi Karyerga uning yuzasidan kiradi.
Xavo harakati sxemasi. Bortlarga yondoshgan havo qatlami sovuydi, og‘irrog‘i pastga Karyerning tagiga kirishni boshlaydi va ilgarigi issiqroq havo tagiga kirib, uni Yuqoriga suradi.
Inversiyani rivojlanishi bilan sovuq havo balandligi Karyerni pastki bo‘limida oshadi. CHuqur inversiyada Karyerning hammasi sovuq havo massasi bilan to‘ldirilgan bo‘lishi mumkin.
Rasm 15.2 da Karyerdagi havo harakati sxemasi ko‘rsatilgan bo‘lib, uning tagidan ma’lum bo‘limi h chuqurlikda sovuq havo bilan to‘lgan.

Rasm 15.2 Inversion sxema Shamollatishda Karyerdagi havo harakati

Inversiyada Karyerni to‘ldiruvchi sovuq havo qatlami inversiya qatlami deyiladi. (rasm 15.2 da uning chuqurligi h), uning Yuqori chegarasini inversiya darajasi deyiladi. (rasm 15.2 da a-a darajasidir). U taxminan darajaga to‘g‘ri keladi, uni pastida issiqlik inversiyasi hosil bo‘ladi, ya’ni salbiy issiqlik gradienti.

Havo harakati tartibi va tezligi. Karyerda havo harakatini inversion sxemasida havoni maksimal tezligi bortlar yuzasida 1 m/s dan oshmaydi. Inversion oqim yo‘nalishda tezlik kamayadi, inversiya darajasida havo amaliy xarakatlanmaydigan holda bo‘ladi.
Karyer bortini qiyaligida havo harakatining o‘rtacha tezligini taxminan quyidagi formuladan aniqlasa bo‘ladi.