Mavzu: Kassa muomalalari va pul hujjatlari auditi

1-chizma. Kassa auditining umumiy chizmasi

Auditor murojaat qilishi kerak bo'lgan kassa operatsiyalarini hisobga olish

bo'yicha asosiy ma'lumot manbalari: kassa daftarchasi; kassirning hisobotlari; kiruvchi va chiquvchi kassa buyurtmalari; kiruvchi va chiquvchi kassa buyurtmalarini ro'yxatdan o'tkazish jurnali (kitobi); berilgan ishonchnomalarni ro'yxatdan o'tkazish jurnali (kitobi); depozitlarni ro'yxatdan o'tkazish jurnali (kitobi); to'lovlarni ro'yxatdano'tkazish jurnali (kitobi) (hisob-kitob va ish haqi) varaqalari; kassa hujjatlari uchun asoslash hujjatlari; avans hisobotlari.
Sintetik hisob varaqlarda kassa operatsiyalarini aks ettirishning to'g'riligini tekshirish juda muhimdir. Naqd pulni noqonuniy ravishda hisobdan chiqarish to'g'risida (ish haqi bo'yicha to'lovlar hisoblangan miqdordan yuqori) "ish haqi bo'yicha xodimlar bilan hisob-kitoblar"hisobvarag'idagi analitik va sintetik buxgalteriya ma'lumotlari o'rtasidagi tafovutni tasdiqlashi mumkin.
Korxonaning kassasida amalga oshiriladigan barcha pul oqimlari operatsiyalari sintetik buxgalteriya hisobi va hisobot registrlarida, Bosh kitobda qayd etilishi kerak; 1-sonli jurnal-order va 1-sonli Vedomosti (buxgalteriya jurnalining buyurtma shakli bilan) va korxona balansida aks ettiriladi (F. №1) va boshqalar.
Kassa daftarchasini avtomatlashtirilgan yuritish sharoitida dasturiy vositalarning to'g'ri ishlashi, kassa hujjatlarini qayta ishlash tekshirilishi kerak.
Auditor har bir tashkilotda vaqti-vaqti bilan korxona rahbari tomonidan belgilangan muddatlarda, lekin har chorakda kamida bir marta barcha pullar va boshqa qimmatbaho buyumlarni to'liq qayta hisoblash bilan kassani to'satdan qayta ko'rib chiqish amalga oshirilishini bilishi kerak.
Aksiyadorlik jamiyatlarida, kooperativda, shirkat xo'jaligida, jamoat korxonalarida va ularning kassa operatsiyalarini taftish qilish ustavida nazarda tutilgan boshqa korxonalarda taftish komissiyalari yoki jalb etilgan auditorlar tomonidan amalga oshiriladi. Kassa intizomining buzilishi aniqlanganda, bunda aybdor shaxslar amaldagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda javobgarlikka tortiladi. Umuman olganda, kassa intizomiga rioya qilish uchun javobgarlik tashkilot rahbarlari, bosh buxgalterlar, moliyaviy xizmatlar rahbarlari va kassirlarga yuklatiladi.
Bundan tashqari, bank muassasalari korxonalar tomonidan kassa operatsiyalarini amalga oshirishning amaldagi qoidalariga rioya etilishini tekshiradilar.Byudjet tashkilotlariga kelsak, ularning kassa iqtisodiyotining holati moliya organlari tomonidan tekshiriladi.
Korxonaning kassasida pul mablag'larini hisobga olishning eng xarakterli buzilishlari:

• 
  kassa tushumlarini sarflash uchun o'ta belgilangan stavkalarning mavjudligi;
  
• 
  daromadni bankka o'z vaqtida topshirmaslik holatlari;
  
• 
  kassadagi naqd pul qoldig'ini belgilangan limitdan ortiq miqdorda qabul qilish;
  

• 
  bankdan olingan pullarni maqsadli sarflash;
  
• 
  kassadan boshqa tashkilotlarga qarz berish;
  
• 
  naqd pulni to'g'ridan-to'g'ri o'g'irlash;
  
• 
  kassa hujjatlari va hisobotlarida qasddan buzilish yoki jami hisoblash;
  
• 
  pul mablag'larini sababsiz yoki soxta hujjatlar bilan sarflash;
  
• 
  depozit qilingan ish haqi va boshqa asoslar bo 'yicha hisoblangan mablag' larni tayinlash;
  
• 
  sintetik buxgalteriya registrlarida kassa operatsiyalarini noto'g'ri aks ettirish.
  

Joriy hisobvaraqdagi mablag'larni hisobga olish holatini tekshirish auditor hisob-kitoblar doirasini aniqlashi kerakligidan boshlanadi: hisob-kitob, valyuta, kredit, joriy va boshqalar, ular korxona tomonidan tijorat banklarida ochilishi mumkin. Agar aslida bunday hisobvaraqlar mavjud bo'lsa, auditor ularning har biri uchun shartnoma mavjudligiga va ular bo'yicha soliq xizmati organlarining rasmiy xabarnomasi mavjudligiga ishonch hosil qilishi kerak.
Korxonaning banklardagi hisobvaraqlaridagi oborotlar va balanslarni hisobga olish va hisobot berishda aks ettirishning to'g'riligi va to'liqligini tekshirish jarayonida auditor bir qator protseduralardan foydalanadi, jumladan:

• 
  joriy hisob (lar) va bizga ilova qilingan hujjatlar bo'yicha bank ko'chirmalarining mavjudligi va to'liqligi;
  
• 
  joriy hisobvaraqdagi (hisobvaraqlardagi) bank ko'chirmalaridagi summalarning bayonotlarga ilova qilingan dastlabki hujjatlar ma'lumotlari bilan muvofiqligi;
  
• 
  valyuta hisobvarag'i (hisobvaraqlari) va ularga ilova qilingan hujjatlar bo'yicha bank ko'chirmalarining to'liqligi;
  
• 
  valyuta schyoti (hisobvaraqlari) bo 'yicha bank ko' chirmalaridagi summalarning ularga ilova qilingan dastlabki hujjatlar ma ' lumotlari bilan muvofiqligi;
  
• 
  hisob-kitoblarning to'g'riligi va valyuta hisobvarag'idagi valyuta farqlarini hisobga olishda aks ettirish;
  
• 
  valyutani sotib olish operatsiyalarini hisobga olishda o'z vaqtida va to'g'ri aks ettirish.
  

Ba'zi kunlarda (davrlarda) bank ko'chirmalari bo'lmagan yoki ularning nusxalari almashtirilgan hollarda, auditor bankdan tasdiqlangan dublikatlarni olishi va ularni buxgalteriya registrlaridagi dastlabki hujjatlar va buxgalteriya yozuvlari bilan taqqoslashi kerak. Shu bilan birga, ko'chirmalarning to'g'riligini tekshirish va ularda hech qanday tuzatishlar, o'chirishlar yo'qligiga ishonch hosil qilish kerak.
Joriy hisobvaraqdagi operatsiyalarni tekshirishning asosiy jihatlaridan biri bu har bir oy uchun bank bayonotlari asosida har bir hisobvaraqdagi aylanmalarni hisoblash va ularni buxgalteriya ma'lumotlari bilan taqqoslash orqali mijozning hisobvaraqlaridagi qoldiqlarni tekshirishdir. Aniqlangan og'ishlar, ularning sabablarini aniqlash kerak.
Joriy hisobvaraqqa jiddiy e'tibor tovar operatsiyalari bo'yicha etkazib beruvchilarga avanslarning o'tkazilishini aniqlashga imkon beradigan operatsiyalar mazmuniga qaratilishi kerak; kapital ta'mirlash yoki kapital qo'yilmalar bo'yicha bajarilgan ishlar uchun, aylanma mablag'lar hisobidan to'lash bo'yicha operatsiyalar; qarshi operatsiyalarda hisob-kitoblarda noqonuniy hisob-kitoblar.
Materiallar, ishlar va xizmatlar uchun joriy hisobvaraqdan mablag' o'tkazilishini tekshirishda auditor korxona tomonidan to'langan qiymatlarning haqiqiy kapitallashtirilishini va bajarilgan ishlar va ko'rsatilgan xizmatlar dalolatnomalari bo'yicha qabul qilinishini belgilashi kerak.
Tabiiyki, auditor o 'zbekiston Respublikasi Markaziy bankining joriy hisobvaraq bo' yicha operatsiyalarni amalga oshirish va rasmiylashtirish tartibi to ' g 'risidagi Nizom talablariga yaxshi ega bo' lishi va o ' z ishini mazkur Nizom doirasida tuzishi kerak.
Joriy hisobvaraqda xo'jalik operatsiyalarini amalga oshirishda yo'l qo'yilgan xarakterli xatolar quyidagilar bo'lishi mumkin:

• 
  bank ko'chirmalarining yo'qligi, bank ko'chirmalarida tozalash va tuzatish;
  
• 
  bank ko'chirmalariga oqlov hujjatlarini to'liq taqdim etmaslik;
  
• 
  qayta ishlash uchun hujjatlarni qabul qilish to'g'risidagi hujjatlarda bank shtampining yo'qligi;
  
• 
  hisob-kitoblarning akkreditiv shakli tartibini buzish.
  

Xulosa

Xulosa o’rnida shuni ta’kidlash joizki ishlab chiqarish tugaganidan so’ng amalga oshiriladigan tekshiruvlar juda kech bo’ladi. Shu sababli hozirgi zamonda audit tekshiruvlarni oldinroq ya’ni ishlab chiqarish vaqtida o’tkazish kerak. Bundan maqsad shuki juda kech bo’lishidan oldin yuzaga kelishi mumkin bo’lgan muammolarni aniqlashdir. Bu kabi auditorlik tekshiruvlarida muammo tez aniqlanadi va ishlab chiqarilishi kerak bo’lgan partiya kechiktirilmasdan yetkazib berilishi va qolgan mahsulotlarni ishlab chiqarishda muammolar yuzaga kelmasligini ta’minlaydi. Juda katta partiyalarni ishlab chiqaradigan korxonalar uchun kechiktirib auditorlik tekshiruvlarini o’tkazishda juda kata xavf mavjud. Ishlab chiqarish jarayonida sifat nazorat qiladigan tekshiruvlar korxonalarga ularning joylashgan joyidan qat’i nazar, mahsulot barcha standartlarga javob berishiga ishonch hosil qilishga imkon yaratadi. Bugungi kunda korxonalar ishlab chiqarishni tekshirish jarayonida jarayonning ajralmas qismi sifatida ishlab chiqarishni tekshirishga kata ahamyat berishlari zarur. Ushbu tekshiruvda xolis va mustaqil faoliyat ko’rsatadigan uchinchi tomon vakolatli tashkilotlari tomonidan amalga oshirilgani maqul. Ushbu tekshiruvlar mahsulotlarning belgilangan xavfsizlik standartlariga muvofiqligini aniqlashda ham muhim ro’l o’ynaydi. Tekshiruv davrida mahsulotlarning barcha mumkin bo’lgan nuqsonlari sinovdan o’tkaziladi va shu bilan yuzaga kelishi mumkin bo’lgan muammolarning oldini olinadi. Ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulotlar tannarxini hisoblashni auditorlik tekshiruvidan o‘tkazishdan sodir bo‘lgan xojalik muomalalarini hisobga olish va soliqqa tortishda qo‘llanilayotgan tartibning O’zbekiston Respublikasi me’yoriy hujjatlari talablariga muvofiqligini aniqlashga kata hissa qo’shadi. O’z vaqtida tekshiruvlarni oqilona olib borish Ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olishni to'g'ri tashkil etish, bir tomondan, tashkilotda moddiy, mehnat va moliyaviy resurslardan samarali foydalanish ustidan samarali nazoratni ta'minlaydi, boshqa tomondan, tashkilotga soliq organlari bilan munosabatlarda ziddiyatli vaziyatlarning oldini olish imkonini beradi. Va o’z o’rnida tashkilot ishlab chiqarish tannarxini boshqarib eng yaxshi yakuniy natijaga erishish uchun zarur bo’lgan samaradorlikka erishishi uchun nazoratni kuchli o’rnatishi lozim. Auditorlar tekshiruvlar o’tkazganidan so’ng korxonalardagi kamchiliklarni aniqlab va bu kamchiliklarni tuzatish uchun o’z maslahatlarini berishlari kerak. Zero xo’jalik yurituvchi subyektlar tajribali inson fikr va g’oyalariga suyanib o’zlarida yuzaga kelishi mumkin bo’lgan muammolarni oldindan bartaraf etishadi va faoliyatlari kelasi davrlarda barqaror kechadi. Ishlab chiqarish jaroyonining har bir bosqichini alohida e’tibor bilan tekshirilishi ayniqsa tugallanmagan ishlab chiqarishga tajribali, kuchli bir nechta auditorlar biriktirilishi maqsadga muvofiq. Chunki ombordagi xom-ashyolar va tayyor mahsulotning qoldiqlarini tekshirish tugallanmagan ishlab chiqarishni tekshirishga nisbatan osonroq kechadi. Auditorlar kamchiliklarning katta yoki kichikligi korxonaga ta’sir darajasiga qaramasdan xulosa va takliflarini berishlaridan tashqari mayda kamchiliklar uchun ham yechim taklif qilishsa bu kelajakda yuzaga kelishi mumkin bo’lgan katta muammolarning bartaraf bo’lishiga asos bo’lgan bo’lar edi.