Mavzu: Kichik va yirik mehmonxonalar boshqaruv strukturasi. I-bob. Kichik va yirik mehmonxonalar boshqaruv strukturasi

1.2.Bozor iqtisodiyoti sharoitida mehmonxonalarni boshqarish hususiyatlari
Mexmonxona korxonasining tashkiliy tuzilishi mexmonxonaning vazifasi, joylashishi, mexmonlarning xususiyatlari va boshka omillar orkali aniklanadi. U xar bir xodimning zimmasiga yuklatilgan vakolat va majburiyatlarni aks ettiradi. Ishchi bu xar bir mexmonxonada mavjud bulgan asosiy xizmatlarni aniklashga xalakt bermaydi:
- nomerlar zaxirasini boshkarish;
- administrativ xizmat;
- umumiy ovkatlanish xizmati;
- tijorat xizmati;
- injener (texnik) xizmat;
- yordamchi va kushimcha xizmatlar .
Nomerlar zaxirasini boshkarish xizmati nomerlarni bron kilish,sayyoxlarni kutib olish, ularni ruyxati olish, nomerlarga joylashtirish va uyga yoki boshka sayoxat marshruti punktiga junatish bilan boglik masalalarni xal kilish, sayyoxlarga nomerlarda xizmat kursatishni ta’minlash, nomerlarni sanitar – gigienik xolatini va kulayligini ta’minlash xamda mexmonlarga doimiy xizmatlar kursatish bilan
shugullanadi.
Xizmat tartibi:
Direktor yoki nomerlarni ekaplutatsiyasi buyicha menejer,
Kabul kilish va joylashtirish xizmati, oksochlar xizmati (shveysarlar, garderobshiklar, garaj xodimlari) porte xizmati, konserj xizmati, xat tashuvchilar xizmati, nomerlarni tozalash buyicha inspektor, xavfsizlik xizmati.
Administrativ xizmat mexmonxona kompleksdagi xamma xizmatlarni boshkaruvni tashkil kilish, moliyaviy masalalarni echish, xodimlar masalalarni xal kilish, mexmonxona xodimlari uchun ishlashi kerak sharoit yaratish va saklash, mexnatni muxofaza kilish bo`yicha urnatilgan konun-koidalarni bajarilishi ustidan nazorat urnatish uchun javobgardir.
Xizmat tarkibi: Sekretariat, moliyaviy xizmat xodimlar xizmati, ekolog, yongin va texnika xavfsizligi buyicha inspektorlar.
Umumiy ovkatlanish xizmatchilari mexmonlarga mexmonxonaning restoran, kafe, barlarda xizmat kursatadi, banker prezintatsiyalar o`tkazish buyicha masalalarni hal qiladi.
Xizmat tarkibi:
Oshxona, restoran, barlar, kafelar, banketning xizmati.
Tijorat xizmati tezkor va strategik rejalashtirish masalalarini xal kiladi.
Xujalik va moliyaviy faoliyat natijalarini xal kiladi.
Xizmat tarkibi:
Tijorat deriktori marketing xizmati,
injener (texnik) xizmatlar,
konditsioner tizimlarini, issiklik bilan ta’minlash tizimlari,
sanitar texnik uskunalarni, elektro-texnik uskunalarni ,
ta’mirlash va kurish xizmatlarini, televidenie va aloka tizimlarini ishlashi uchun sharoit yaratadi.
Xizmat tarkibi:
Bosh injener, joriy ta’mir xizmati, atrof muxitni
obodonloashtrish xizmati, aloka xizmati.
YOrdamchi xizmatlar mexmonxona kompleksini ish jarayonini kir yuvish, tikuvchilik, xonalar tozalash xizmati, kupaytirish xizmati, ombor xizmatlari va boshkalarni taklif kilish bilan ta’minlaydi. Qushimcha xizmatlarga pullik xizmatlar kiradi. Ularning tarkibiga sartaroshxonalar, basseyn, sauna, solyariy, aeroport, sport zallari va boshkalar kiradi. Menejment ideal va yagona modeli mavjud emas. Ikki mijozlar extiyojlarini kondirsh uchun kabul kilingan karorlar anik belgilangan boshkaruv ierarxiyasiga suyanadi. Xar bir tijorat korxonasi uchun u mexmonxona, restoran,sayyoxlik tashkiloti bulimidan kat’iy nazar yagona buladi. Fakatgina xamma korxonalar foydalanadigan umumiy konuniyat va unsurlar mavjud.
Zamonaviy sharoitda boshkaruv tizimi sodda va egiluvchan,rakobatbardosh bulishi kera. U kuyidagi ta’riflarga ega bulishi kerak:
- boshkaruv darajasining oz mikdordaligi;
- malakali mutaxasislar bilan jamlangan kichik bulimlar;
- mijozlar extiyojlarini kondirishga karatilgan ishlarni tashkil kilish.
Xamma mexmonxonalar anik menejment ierarxiyasiga ega bulib, uning a’zolari uz mavkeiiga karab anik urin egallaydilar. Ierarxiyaning kuyi qismida bevosita ish bilan mashgul odamlar joylashgan. Ularga mexmonxonaning ishlab chikaruvchi xodimlari kiradi. Ular ustidan kup kavatli menejerlar piramidasi boshkaradi.
Menejerlar 3 darajaga bulinadi:
1. Fakatgina bir gurux xodimlar faoliyati ustidan raxbarlik kiluvchi menejerlar. Ular boshka menejerlar faoliyatini nazorat kilmaydilar.
2. Boshka menejerlar faoliyatini boshkaruvchi menejerlar. Ular uta muxim masalalarni echish usullarini topadilar, rejalar tuzishda katnashadilar.
3. Mexmonxona global maksadlarini kuyish, rivojlanish va ichki kiymatliklar strategiyasini shakllantirish uchun javobgar y ukori zveno (bugim) menejerlari. Ular mexmonxona raxbariyati oldida javobgardirlar. Mexmonxona kaysi faoliyatdan kat’iy nazar menedjerlar ishida 5 asosiy jarayon mavjud.
Birinchidan, maksadni belgilaydi va bu maksadga erishish uchun faoliyati zarur bulgan xodimlarga xabar beradi.
Ikkinchidan, menedjer faoliyatini taxlil kilish, maksadga erishish uchun karorlar kabul kilishi kabi tashkiliy vazifalarni bajaradi. U muammolarni tashkiliy strukturaga jamlab,ularni echish uchun xodimlar yigadi.
Uchinchidan, kollektiv bilan xar doim alokani saklab turadi.
To`rtinchidan, korxona ishlovchi xar bir xodimning ishi natijalarni taxlil kiladi, baxolaydi va izoxlaydi.
Beshinchidan, xodimlarni shu jumladan uzining usishiga imkon beradi. Yuqoridagi jarayonlar bir biri bilan aloka kilganda menedjer xar kanday mexmonxona, sayyoxlik korxonasi faoliyatini unumdor, foyda keltiruvchi kilib boshkarish mumkin. Shunday kilib, umumiy boshkaruv karorlarni kabul kilish uchun javobgarlik boshkaruvi yukori bugimi zimmasida buladi. Bo`limlarga uziga xos vazifalarni bajaruvchi bugimlardan iborat buladi. Lekin ular xammasi bitta umumiy maksad uchun – mijozlar extiyojini kondirish uchun faoliyat kursatadilar.
Bo`limlar quyidagilarga:
- mahsus ishlab chikarishga (korxona yoki oshxona);
- xizmat kursatish (oksachlar xizmati yoki restoran);
- informatsion xizmat kursatish (bron kilish, korte xizmati) va boshkalarga karatilgan buladi.
Restoran menyuga kura mijozlarga xizmat kursatadi. Bunda bevosita mijozlar bilan mulokatda buluvchi metrdotel va ofitsiantlarning malaksi katta rol uynaydi.
Bufet yoki barda fakt mijozlarni spirtli ichimliklar bilan ta’minlash orkali chikadiyu shuningdek barlarda restoranda is’emol kilinadigan ichimliklar tayyorlanish mumkin. Bunda bar «Servicebar» deyiladi. Oshxonalarda restoran ofitsiantlaridan (mijozlar taklifiga kura) xamda buyurtma buyicha ishlaydigan banket zalidan buyurtmalar tushadi.oshpazlar zarur taomlarni pishiradilar bu bulim raxbarlarning vazifasi taomlarning baxosi va sifatini nazorat kilishdan iborat.
Tijorat xisobiga tijorat direktor raxbarlik kilib, u shu bulimning ishi va banketlarida xizmat kursatish ustidan nazorat o`tkazadi. Tijorat bulimi (marketing bulimi) vakillar congress tadbirlarning (simpozium yigilishi, prezentatsiya, festeval va boshkalar) tashkilotchilar bilan mulokatni yulga kuyish, mexmonxona nomerlar zaxirasidan istikbolli foydalanish uchun muzokaralar utkazish, xonalarida majilislar utkazish, uchun moslashtirish masalalarni kal kilish, aloxida gurux mijozlar extiyojlarni urganish xamda boshka bulimlar bilan mulokatda bulishi bilan shugullanadilar. Nomerlar zaxirasi xizmati bilan joriy ta’mirlash xizmati doimiy mulokatda buladi. Bu xizmat nafakat nomerlar zaxirasini va undagi asbob – uskunalarni balki butun mexmonxonani ta’mirlaydiltisodiyotning jadal sur’atlar bilan rivojlanishi, muhitning o‘zgaruvchanligi tashkilotlarni boshqarish jarayonlarini murakkablashtiradi, bu sharoitda boshqaruvning turli sohalari bo‘yicha malakali mutaxassislarga bo‘lgan ehtiyojning oshishi kuzatiladi.