Мавзу: Кимё ва озик-овкат саноати корхоналарида ишлаб чикаришни

2. Bozor sharoitida izlanishning asosiy mazmuni
Bozor sharoitlarini tekshirishning asosiy mazmuni quyidagilardan iborat:

• 
  bozor talabi tekshiruvini o‘tkazish uchun kerak bo‘ladigan boshlang‘ich axborot;
  
• 
  tekshirishda ishlatiladigan talabni baholash usullarini aniqlash;
  
• 
  tovar va xizmatlarning bozor talabi hajmini, shu jumladan, joriy va kelajak talabi miqdorini va tarkibini belgilash;
  
• 
  tovarlarni bozorga chiqarish yo‘llarini ta’riflash;
  
• 
  tovar va xizmatlarni sotish hajmlarining bashorat baholari;
  
• 
  tovar mahsulotini sotish sohasida, jumladan, narxlar darajasini, sotishga ko‘maklashish choralarini, sotishni va taqsimlashni tashkil etish sohasida siyosatni tanlash dalilini keltirish;
  
• 
  kafolatli ta’mirlash xizmati tashkil etishni ta’riflash;
  
• 
  tovar va xizmatlarni sotish daromadini baholash.
  

Bozorning ahvolini o‘rganish mazmunan ikki tomondan tahlil qilinadi:

• 
  bozorning hajmi, baholash tarkibi, tovarning matlubot xususiyatlari, sherik firmalarning xo‘jalik va tashqi iqtisodiy faoliyatida ish olib borish va ish yuritish usullarining xosiyatlari, sotish yo‘llari, sotishni rag‘batlantirishning shakllari va usullari, tijorat ishi va boshqalar;
  
• 
  korxonaning ishlab chiqarish – sotish imkoniyatlari (hajmi, tovar assortimenti, ishlab chiqarish quvvatlari, moddiy resurslar bilan moddiy-texnik ta’minlashni tashkil etish tarkibi), moliya imkoniyatlari va boshqalar.
  

Kompleks tekshirish o‘tkazishning birinchi bosqichida o‘tgan davr yoki kelajak (oy, chorak, yil)da ishlab chiqarish, iste’mol qilish va tovar aylanishi sohasidagi joriy va qisqa muddatli ishlarning ahvolini ta’riflash turadi. U tovar bozori holatini tavsiflaydigan har xil iqtisodiy ko‘rsatkichlar dinamikasi intilishini aniqlashida o‘z ifodasini topadi.
Bozor talabi hajmi – bu, mamlakatning muayyan mintaqasidagi xaridorlar aniq vaqtda oladigan tovar va xizmatlarning umumiy hajmidir.
Bozor talabi miqdori – bu, aniq erda, zamonda sotilgan tovar (xizmat)larning hajmidir.
Tovar buyumlar ilmiy tekshirilishini tashkil etishga quyidagilar kiradi:

• 
  tovarni tanlash;
  
• 
  iste’molchilar, savdo korxonalar va ishlab chiqaruvchilarning turkumini ma’lum qilish;
  
• 
  bozorning aniq tarmoqlarini tanlashi;
  
• 
  so‘roqning miqiyosini va tarkibini oralatib aniqlashi;
  
• 
  hisobchilarni tanlash va tayyorlash;
  
• 
  ma’lumotlarni so‘rov asosida olish, to‘plash va tahlil qilishni tashkil etish.
  

Holatiga qarab tovar bozorining kon’yukturasiga, odatda, oshirma, yuqori, pasaytma va past kon’yuktura atamalari beriladi.
Oshirma kon’yukturada tovarning talabi taklifdan oshib boradi, narxlar o‘sadi va tuzilgan bitimlar soni ko‘payadi.
YUqori kon’yukturaga baland baholarning barqarorligi, sotuvchi va xaridorlarning yuqori faolligi xosdir.
Pasaytma kon’yukturaga tovarning yig‘ilib qolishi, baholar pasayishi va bitimlar sonini qisqarilishi xosdir.
Past kon’yuktura – bu, past narxlar, xaridorlarning faolligi, ya’ni «xaridorning bozori»dir.
Bozor kon’yukturasini o‘rganishida quyidagi harakatlarni olib borishi kerak:

• 
  o‘rganish ob’ekti aniqlanadi (milliy, mintaqaviy, jahon bozorlari);
  
• 
  tovar yoki xizmat bozori kon’yukturasini ta’riflaydigan asosiy ko‘rsatkichlar tanlanadi;
  
• 
  zarur kon’yuktura axborot manbalarining doirasi belgilanadi;
  
• 
  ma’lumotlarni yig‘ish, tekshirish, tuzatish, tartibga solish va ishlab chiqish tadbirlari o‘tkaziladi;
  
• 
  talab va taklif shakllanishining qonuniyat va intilishini aniqlash uchun ma’lumotlar tahlil qilinadi;
  
• 
  tovar va xizmat talab va taklifi rivojlanishining kon’yukturaviy bashorati ishlab chiqiladi va baholarning o‘zgarish ehtimollari ko‘riladi;
  
• 
  tovarlar ishlab chiqarilishi, ularning hajmi va bahosi hal etiladi;
  
• 
  bitimlar tuziladigan joyi va vaqti hal etiladi.