Mavzu: Kinemetikaning asosiy tushunchalari Dаrsning mаqsаdi

Trayektoriya

Doskaga bo‘r bilan chizganda, qorli yo‘l ustida avtomobil yurganda, tunda osmonda meteor uchganda ular iz qoldiradi. Bo‘r, avtomobil va meteorning qoldirgan izi ularning harakat trayektoriyasidir.

Jismlar o‘z harakatida har doim ham iz qoldiravermaydi. Masalan, osmonda uehayotgan meteor iz qoldirsa, tramplindan sakrayotgan sportchi iz qoldirmaydi. Sportehi, to‘p, odam, mashina, qush va samolyotlarning o‘z harakati davomida izi ko‘rinmasada, ularning izini uzluksiz chiziq deb tasavvur qilish mumkin.

Yo‘l va ko‘chish

Moddiy nuqtaning o‘z harakati davomida fazoda chizgan ( uzluksiz chizig‘i (qoldirgan izi) trayektoriya deb ataladi.

Trayektoriya - bu fizik tushuneha. Jism trayektoriyasini kattalik jihatdan baholash uchun fizik kattalik — yo‘l qabul qilingan.

Ba’zi hollarda jismning bosib o‘tgan yo‘li emas, balki uning harakatidagi boshlang‘ich va oxirgi vaziyatini tutashtiruvchi kesma qiziqtiradi.

Jism A nuqtadan В nuqtaga harakatida egri chiziqli trayektoriya bo‘ylab 100 m yo‘lni bosib o‘tishi mumkin. Lekin A nuqtadan В nuqtagacha eng qisqa masofa kesma bo‘lib, uning uzunligi 100 m dan kam bo‘ladi, masalan, 60 m bo‘lishi mumkin. Bunda ko‘chish 60 m ga teng bo‘ladi (11-rasm).

Xaritadan masshtab yordamida Toshkent- dan Andijongacha ko‘chish 245 km ekanligini aniqlash mumkin. Lekin avtomobilda Toshkentdan Andijonga borish uehun 380 km yo‘l bosib o4iladi.

Jism to‘g‘ri ehiziqli harakat qilganda yo‘l va ko‘chish bir-biriga teng bo‘ladi.