Мавзу: кириш


Банклараро маълумотларнинг халкаро тармоіи


Download 1.1 Mb.
bet44/61
Sana18.06.2023
Hajmi1.1 Mb.
#1560107
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   61
Bog'liq
axborot texnologiyalari

Банклараро маълумотларнинг халкаро тармоіи

Халкаро банклар тармоіи доимий усиб бормокда. Маълумотлар ва телекоммуникация хизматига нисбатан ортиб бораётган талабни кондириш учун халкаро тармок ташкил этилмокда. У туловларни утказиш, активларни бошкариш ва маълумотлар билан таъминлаш буйича комплекс хизмат курсатади. Улар ичида HEBS (Hexagon Electronic Banking System) каби машхур тармоклар мавжуд. Лекин дунёда энг йирик молиявий хабарлар тармоіи SWIFT хисобланади. Бу тизимга кушилган хар кандай банк узини жахон молия уюшмасининг тулик аъзоси деб хисоблаши мумкин.


70-йиллар бошида харбий мамлакатлардаги йирик молиявий муассасалар тезда усиб кетган халкаро тулов хабарларини кайта ишлашни автоматлаштира бошлади. Тижорат телекоммуникация тармоклари сони купайди. Уларнинг хар бири уз шахсий форматлари, алока воситаларидан, маълумотларни кайта ишлаш тартибидан, киришдан химоялаш усулларидан фойдаланди.
1973 йил Европа ва Американинг 250 та йирик банклари Халкаро Банклараро Молиявий Телекоммуникация - SWIFT (Sоciety fоr Wоrldwide Interbank Financial Telecоmmunicatiоns)га асос солдилар. Жамиятнинг вазифаси - ягона банк хабарлари тизимини йулга солиш ва куллаб-кувватлаш эди. У иштирокчиларга сутка давомида дунёнинг хар кандай нуктасидаги молиявий маълумотларга стандарт шаклда кириш имконини беради. SWIFT Халкаро тармоіи 1977 йилдан бошлаб фаолият курсата бошлади. Маълумотлар тармок буйича стандартга мувофик структуралаштирилган маълумотлар куринишида узатилади.
Банк хабарлари стандартларини яратиш ва кайта ишлашда SWIFT тизими фирма - мутахассисларигина эмас, шунингдек, Стандартлар буйича Халкаро Кумита, Халкаро Савдо палатаси (ICC) хам иштирок этади. Натижада банкларнинг молиявий ва тижорат операциялари хакидаги намунавий хабарлар стандартлари ишлаб чикилди. Уларнинг айримлари халкаро микёсда тан олинди. Мисол сифатида банкларнинг идентификация кодлари - BIC кодларни келтириш мумкин.
SWIFT тармоіи стандартларида узатиладиган маълумотларнинг категорияси, гурух ва тиллари аник белгиланган. Хабарларни узатишдан ташкари тизим IFT (Interbank File Transfer) хизмати даражасида банклараро файллар билан алмашишни куллаб-кувватлайди. Стандартларни жахон банклари амалиётига киритиш SWIFTнинг энг асосий ютукларидан бири. Бу нарса молиявий муассасаларга хужжатлар билан алмашиш ва низо хамда хатолардан кочиш имконини беради. Ґозирда тармок асосини учта коммуникация станциялари ташкил этади. Улар Амстердамда (Голландия), Брюсселда (Белгия), Калпепереда (АКШ) жойлашган. Бундан ташкари, уз мамлакатларидаги мижозларга хизмат курсатувчи регионал станциялар мавжуд. Замонавий технология ва талабалар SWIFT тармоіини замонавийлашни мувофиклаштиради. Натижада архитектураси туртта даражадан иборат янги - SWIFT-II яратилди:



  1. Абонентнинг кириш нуктаси хисобланмиш фойдаланувчининг терминаллари (SWIFT Based Terminal - SBT);

  1. минтакавий процессор (Regional Processor - RP). Унинг вазифаси хабарларни узатиш, протоколларни бошкариш, келувчи хабарлар туірилигини текшириш, абонентларга уларнинг маúлумотларини кабул килганлик хакидаги тасдикни узатишдан иборат. RÐ àáîíåíòлари уларга берилган кодлар буйича танийди;

  1. маршрутловчи (гурухли) процессор (Slice Processor - SP) хабарларни маршрутлашни бошкаради, барча маълумотлар ва хабарларни узатиш хакидаги хотирани саклайди, тизимли хабарларни ишлаб чикади, тизимга асосланган архивни олиб боради ва улар электрон нусхасининг махсус маълумотлар базасида сакланишини бошкаради;

  1. тизимни бошкариш процессори, факат барча тизимни бошкариш ва назорат килиш вазифасини бажаради. Тизимда асосий комплексда барча операцияларни такрорлаш учун захира процессори мулжалланган.

SWIFT маълумотларни юкори даражада химоялашни таъминлайди. SWIFTнинг асосий талаби терминалларни улаш тартибидир. Тизим хар бир фойдаланувчи учун индивидуал яширин код билан кайд этиш оркали тизимли хабарлар назоратини ташкил этиш асосида хар бир уланган терминални аниклаши (таниши) керак. Бу хабар махсус курилма ёрдамида шифрланади. Курилмада модул булиб, у тасодифий сонлар генераторидан фойдаланган холда шифрловчи калитни хосил килади.


Фойдаланувчига кейинги кайд килиш учун янги код берилади. Бу - калитлар алмашиш тартиби деб юритилади. Терминал аникланганлиги тасдиклангандан сунг у тармокда кайд этилади. Барча кодлар ва калитлар SWIFT терминалига микропроцессорлар карта (МК) ёрдамида киритилади. МКни хавфсизлик тизими (User Security Enhancement - USE) ишлаб чикади. Терминални тармокка улаш тартибларидан бирортаси бузилган такдирда, (шовкин, линия узилиши аникланса, узатишда хато аникланса ёки хабар формати тизимига киритиш тартиби нотуіри булса ва хоказо) терминал автоматик равишда учади, махсус файлда бу хол кайд этилади. Шу оркали паст сифатли линия аникланади.
Фойдаланувчининг имтиёзини фарклаш воситаси ахборот хавфсизлигини таъминлаш буйича кушимча чора хисобланади. Бундан ташкари, тизимда тез-тез тухтаб колишдан химоялаш учун ахборотларни захира нусхалаб куйиш хисобга олинган. SWIFT тизимининг барча имкониятларидан фойдаланиш учун махсус дастурий-аппаратли интерфейс мавжуд. Бугунги кунда SWIFT тармоіи учун терминал комплексларни таклиф этувчи 100 дан ортик фирма мавжуд. SWIFT терминал комплекслари учун платформа ишлаб чикарувчилари уртасида Digital Equipment (VAX ва Alpha тизими), IBM (PS/2, S370, RS/6000), Hewlett Pacard (Apollo 9000), Sun Microsystems (SPARC оиласига мансуб процессорли компьютерлар) каби компаниялар мавжуд. Бугунги кунда SWIFT терминал комплекслар бозорида Digital ва IBM нисбатан машхур саналади.
SWIFTда ишлатиладиган баъзи терминал комплекслар таърифи 1-жадвалда курсатилган.

Бугунги кунда SWIFT тизими банк операциялари, валюта ва пул бозори, кимматбахо коіозлар савдоси, савдо операцияларига хизмат курсатиш, халкаро туловларни амалга ошириш каби мухим молиявий фаолият сохаларида маълумотлар билан тезкор алмашувни таъминлайди. Восита ва хизмат хаки юкори булишига карамасдан SWIFT тармоіи абонентлари сони купайиб бормокда. Бу хол SWIFT жамиятига келгусида молия фаолиятининг бошка сохаларини камраб олган холда тармокни янада кенгайтириш имконини беради.





Download 1.1 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   61




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling