Mavzu: Kislorod transport tizimi va chidamlilik Jizzax Davlat Pedagogika Universiteti

Masalan, yuguruvchi stayerlar o‘pka ventilatsiyasini MKI dan 80% darajasida 11 daqiqa davomida, mashq qilmaganlar esa — 3 daqiqa davomida ushlab turadilar. Nafas mushaklarining (nafas mushaklarining kuchi va chidamliligini) yaxshi rivojlanishi hamda nafas yo‘llarida havo harakati qarshiligining pastligi, mushaklarning ish bajarishi vaqtida o‘pka ventilatsiyasining yuqori darajada ushlab turish imkoniyatini beradi. Ishchi o‘pka ventilatsiyasi bir xil bo‘lganda, mashq qilmaganlarnikiga nisbatan, sportchilarda nafas chastotasi yuqori bo‘ladi. Shundan kelib chiqqan holda, sportchilarda o‘pka ventilatsiyasining o‘sishi, nafas chastotasiga qaraganda, ko‘proq darajada nafas hajmining (nafas chuqurligi) ortishi hisobiga ta’minlanadi

• Masalan, yuguruvchi stayerlar o‘pka ventilatsiyasini MKI dan 80% darajasida 11 daqiqa davomida, mashq qilmaganlar esa — 3 daqiqa davomida ushlab turadilar. Nafas mushaklarining (nafas mushaklarining kuchi va chidamliligini) yaxshi rivojlanishi hamda nafas yo‘llarida havo harakati qarshiligining pastligi, mushaklarning ish bajarishi vaqtida o‘pka ventilatsiyasining yuqori darajada ushlab turish imkoniyatini beradi. Ishchi o‘pka ventilatsiyasi bir xil bo‘lganda, mashq qilmaganlarnikiga nisbatan, sportchilarda nafas chastotasi yuqori bo‘ladi. Shundan kelib chiqqan holda, sportchilarda o‘pka ventilatsiyasining o‘sishi, nafas chastotasiga qaraganda, ko‘proq darajada nafas hajmining (nafas chuqurligi) ortishi hisobiga ta’minlanadi

Bunga quyidagilar: 1) o‘pkaning kattalashgan hajmi; 2) nafas mushaklari kuchining kattaligi va chidamliligi; 3) ko‘krak qafasi va o‘pkaning yuqori cho‘ziluvchanligi; 4) havo yo‘llarida havo oqimiga qarshilikning pastligi. Ma’lumki, nafas hajmi ortgan paytda, «samarasiz» bo‘shliqning hajmi nisbatan kamayadi va buning oqibatida, o‘pka ventilatsiyasi ko‘proq bo‘ladi, chunki bu holatda, uning ancha katta qismini alveolar ventilatsiya tashkil qiladi. O‘pka ventilatsiyasining samaradorligini oshirish — tashqi nafas funksiyasiga nisbatan chidamlilikni mashq qilishning asosiy natijasidir. Xususan, kislorodning ventilatsion ekvivalenti 1 l qabul qilinadigan kislorodga o‘pka ventilatsiyasining hajmi bo‘yicha (VС/ VО2) hisoblanadi. Chidamlilik mashq qilinganligi oqibatida,

• Bunga quyidagilar: 1) o‘pkaning kattalashgan hajmi; 2) nafas mushaklari kuchining kattaligi va chidamliligi; 3) ko‘krak qafasi va o‘pkaning yuqori cho‘ziluvchanligi; 4) havo yo‘llarida havo oqimiga qarshilikning pastligi. Ma’lumki, nafas hajmi ortgan paytda, «samarasiz» bo‘shliqning hajmi nisbatan kamayadi va buning oqibatida, o‘pka ventilatsiyasi ko‘proq bo‘ladi, chunki bu holatda, uning ancha katta qismini alveolar ventilatsiya tashkil qiladi. O‘pka ventilatsiyasining samaradorligini oshirish — tashqi nafas funksiyasiga nisbatan chidamlilikni mashq qilishning asosiy natijasidir. Xususan, kislorodning ventilatsion ekvivalenti 1 l qabul qilinadigan kislorodga o‘pka ventilatsiyasining hajmi bo‘yicha (VС/ VО2) hisoblanadi. Chidamlilik mashq qilinganligi oqibatida,
• kislorodning ventilyatsion ekvivalenti tinchlik sharoitlarida o‘zgarmaydi.