Mavzu: Kommutatsiya jarayonlari va protokollariga oid iso/ip-rm modeli

6.Vorislik 
Vorislik g‘oyasi ob’ktlar xulq-atvorini modifikattsiyalash muammosini xal qiladi 
xamda OMD ga favqulotda kuch va moslashuvchanlik baxsh etadi. Vorislik, 
deyarli xech qanday cheklanishlarsiz, siz yoki boshqa biron kimsa tomonidan 
yaratilgan klasslarni izchil qurish va kengaytirish imkonini beradi. Eng oddiy 
klasslardan boshlab, murakkablik jixatidan asta-sekin ortib boradigan, ammo 
sozlanishi xam oson, ichki tuzilishi xam oddiy bo’lgan xosila klasslarni yaratish 
mumkin. 
Ayniqsa yirik dasturiy loyixalarni ishlab chiqishda vorislik tamoyilini xayotga 
izchil tatbiq etish pasayib boruvchi tuzilmaviy dasturlash (umumiydan juz’iyga) 
texnikasi bilan yaxshi moslashadi xamda ko’p o’rinda bunday yondoshuvni 
rag‘batlantiradi. Bunda dastur kodining murakkabligi ancha kamayadi. Xosila 
klass (avlod) o’z bazaviy klassining (otasining) xamda klasslar tabaqalanishidagi 
o’zining barcha ajdodlarining xamma xususiyatlari, metodlari va voqealarini 
voris qilib oladi. 
Vorislik paytida bazaviy klass yangi atributlar va operattsiyalar xisobiga yanada 
o’sadi. Xosila klassda odatda yangi ma’lumotlar a’zolari, xususiyatlar va 
metodlar paydo bo’ladi. Ob’ktlar bilan ishlashda dasturchi odatda konkret 
masalani xal qilish uchun eng to’g‘ri keladigan klassni tanlaydi xamda undan 
bitta yoki bir nechta voris avlod yaratadiki ular o’z otaslarida mavjud 
imkoniyatlardan ko’proq imkoniyatga ega bo’ladilar. Do’stona funktsiyalar 
xosila klassga barcha tashqi klasslar ma’lumotlari a’zolariga kirish xuquqini olish 
imkonini beradilar. 
Bundan 
tashqari
, voris qilib olinayotgan metodlardan, ularning bazaviy klassdagi 
ishi avlodga to’g‘ri kelmasa, xosila klass ortiqcha yuklanishi mumkin. OMD da 
ortiqcha yuklanishdan foydalanish xar qanaqasiga rag‘batlantiriladi, garchi bu 
so’zning to’g‘ri ma’nosidan kelib chiqqanda, odatda ortiqcha yuklanishlar 
tavsiya qilinmaydi. Agar metod bittadan ortiq bir nomdagi funktsiya bilan 
assottsiyatsiyalansa, u ortiqcha yuklangan deb aytiladi. E’tibor bering, klasslar 
tabaqalanishida ortiqcha yuklatilgan metodlarni chaqirib olib mexanizmi qayta 
aniqlangan funktsiyalarni chaqirib olishdan mutlaqo farq qiladi. Ortiqcha 
yuklanish va qayta aniqlanish - bu turli tushunchalar. Virtual metodlar bazaviy 
klass funktsiyalarini qayta aniqlash uchun qo’llanadi. 
Vorislik kontsepttsiyaasini soat xaqidagi misolga tatbiq qilish uchun faraz 
qilaylikki, vorislik tamoyiliga amal qilgan «Casio» firmasi soatning yangi 
modelini chiqarishga qaror qildi. Aytaylik, bu model, tugmachalardan biri ikki 
marta bosilsa, vaqtni ovozda ayta oladi. Gapiradigan soatlar modeli (OMD 
atamalari bo’yicha, yangi klass) ni yangidan yaratish o’rniga muxandislar ishni 

---

uning prototipidan boshlaydilar (OMD atamalari bo’yicha, bazaviy 
klassningyangi avlodini yaratadilar). Xosila ob’kt otasining barcha atributlari va 
funkttsionalligini voris qilib oladi. Sintezlangan ovozda aytilgan sonlar avlodning 
yangi ma’lumotlar a’zolari bo’lib qoladi, tugmachalarning ob’ktli 
metodlari esa
, 
ularning qo’shimcha funktsionalligini ishga tushirish uchun, ortiqcha yuklatilgan 
bo’lishi kerak. Tugmachalarning ikki marta bosilish xodisasiga yangi usul javob 
berib, u joriy vaqtga mos keladigan sonlar ketma-ketligi (yangi ma’lumotlar 
a’zolari) ning talaffuz qilinishida namoyon bo’ladi. YUqorida aytilganlarning 
xammasi gapiradigan soatlarning dasturiy amalga oshirilishiga to’liq taalluqli.