Mavzu: Logistika tizimida turli transport turlarining o’zaro hamjihatligi Reja: 3

Ba’zi bir hollarda tariflarning keskin tebranish sharoitlarida transport turini tanlash yuklarni tashishning ko’proq barqaror tannarx ko’rsatkichlarini taqqoslash – transport turining tashish va o’tkazish qobiliyatining yetarlicha rezervlari bor bo’lganda uning o’zgaruvchan qismi (tashishlar hajmlariga bog’liq bo’ladigan) va bu resurslar chegaralangan bo’lganda to’liq kattalik bo’yicha taqqoslashlar asosida amalga oshiriladi. Qo’shimcha xarajatlarni (yuklarning transport turlari bo’yicha turlicha bo’lgan yo’qolishlari, atrof-muhitga zarar yetkazish va boshqalar) hisobga olish eng yomon ko’rsatkichlarga ega bo’lgan transport turidan foydalanish soxasini o’rtacha 15—20% ga toraytiradi. Tashishlarning tannarxi bo’yicha tanlashda uning o’rtacha qiymatlaridan (1 yoki 10 t km ga) foydalanish mumkin emas, chunki ular tashishlarning transport turlari bo’yicha turlicha yuklanganligi va turlicha uzoqligida hisoblangan bo’ladi. Tashishlarning konkret shart-sharoitlari va masofalarida 1 t tashiladign yukka ketadigan xarajatlarni taqqoslash to’g’riroq bo’lib hisoblanadi.

Transport turlarini tanlash bo’yicha kelajak uchun (strategik) hisob-kitoblar odatda umumiy ko’rinishda quyidagi formula bo’yicha aniqlanadigan jamlanma keltirilgan ekspluatatsion-qurilish xarajatlarini taqqoslash asosida amalga oshiriladi: bunda — tashishlar varianti (temir yo’l, avtomobil, daryo, aralash va hokazolar); — tashishlarning im-variantida joriy (ekspluatatsion) xarajatlar, so’m./t; -bir paytda qilinadigan xarajatlar samaradorligining me’yoriy koeffitsienti; –tashishlarning i- variantida talab qilinadigan solishtirma bir paytda qilinadigan xarajatlar (kapital qo’yilmalar), so’m/t; — tashishlarning /-variantida yo’ldagi yuk massasining yoki yuk egalarining aylanma mablag’larning solishtirma qiymati, so’m/t. Tashishlarning ikkita yoki undan ko’p taqqoslanadigan variantlaridan (transport turlaridan) eng kichik keltirilgan xarajatlarni beradigani ko’proq foydali bo’ladi. Barcha hisoblashlar, qoidaga ko’ra, yuklarni tashishning qo’shimcha hajmi uchun bajariladi, shu sababli ba’zan keltirilgan xarajatlarning o’zi ham qo’shimcha vujudga keladigan xarajatlar deb ataladi. SHu bois amaldagi transport resurslarining texnik holatini tahlil qilish