Mavzu: Loyihalash uchun iqlimiy va fizikaviy geologik malumotlar

TOSHKENT ARXITEKTURA QURILISH UNIVERSITETI
Abdug’aniyev Ro’zibek
Mavzu: Loyihalash uchun iqlimiy va fizikaviy geologik malumotlar.
Loyiha?
Qurilishda loyiha, bir obyekt (masalan, binolar, yol va yoʻllar, suv taʼminoti tizimlari kabi) yoki tuzilma (masalan, fabrika, oʻyin maydoni, park va boshqalar)ni rivojlantirish, planglashtirish va amalga oshirish uchun belgilangan jarayonlarni oʻz ichiga olgan dokumentlarni ifodalaydi. Qurilish loyihalari, obyekt yoki tuzilmaning boshqarish, dizayn va bajarish jarayonlarini asoslash uchun oʻz ichiga oladi.
Loyihalash jarayoni quyidagilardan iborat bo'lishi mumkin:

• Tahlil va tushuntirish: Qurilish loyihasi tuzish jarayonida, oʻzgaruvchanlar, maqsadlar, talablar va istaklar tahlil qilinadi. Obyektning funksiyalari, tashqi va ichki muhit, isteʼmolchilar va boshqa faktorlar kuzatiladi.
• Konseptual dizayn: Loyihada konseptual dizaynning rivojlanishi uchun barcha kerakli tarkibiy elementlar, shakllar va koʻrinishlar belgilanadi. Bu bosqichda, obyektning umumiy koʻrinishi, joylashuvi, oʻlchami va asosiy elementlari aniqlanadi.
• Texnik loyihalar: Qurilish loyihasida, obyektni bajarish jarayonida ishlatiladigan texnik loyihalar tuziladi. Bu loyihalar, arxitekturalar, strukturalar, elektr texnikasi, suv va gaz tizimlari, isitish va sovuq tizimlari, kommunikatsiya tizimlari kabi texnik elementlarni oʻz ichiga oladi.

4.Bajarish loyihalari: Loyihada, obyektni amalga oshirish jarayonida bajariladigan ishlar, tartib va qoʻllanmalar belgilanadi. Bu loyihalar, qurilish, montaj, ishlab chiqarish, tuzish va boshqa amalga oshirish jarayonlarini tushuntiradi.
5.Boshqarish va monitoring: Qurilish loyihasi, obyektni boshqarish va monitoring jarayonlarini ham oʻz ichiga oladi. Boshqarish loyihalari, ish tartibi, resurslar boshqarish tizimlari, xavfsizlik va qoʻshimcha tizimlar kabi elementlarni oʻz ichiga oladi.
Loyihalash uchun iqlimiy va fizikaviy geologik malumotlarga ega bo'lish juda muhimdir. Bu turlar bo'limlarini ko'rib chiqish uchun quyidagi usullardan foydalanishingiz mumkin:

• Iqlimiy malumotlar: Iqlimiy malumotlar uchun, meteorologik ma'lumotlar va iqtisodiy tahlillar bilan ta'minlash . Resmiy hukumat tomonidan boshqariladigan meteorologik agentliklar va ma'lumotlar markazlari, odatda iqlimiy ma'lumotlarni taqdim etadi. Shuningdek, tarixiy iqtisodiy ma'lumotlar va iqtisodiy tahlillar, iqlimiy o'zgarishlarni tushuntirishga yordam berishi mumkin.
• Fizikaviy geologik malumotlar: Fizikaviy geologik malumotlarga ega bo'lish uchun, geologik xaritalar, geofizik ma'lumotlar va geologik o'rganishlar bilan tanishishingiz kerak. Geologik xaritalar va boshqa ma'lumotlar odatda geologik texnikalar va geofizik usullar orqali to'plangan bo'lishi mumkin. Shuningdek, geologik o'rganishlar, bu yer yuzidagi geologik tashkilotlar va tajribali geologlar tomonidan olib boriladi.

Binolarni qurishda iqlimiy sharoitlar, binoning iste'molchilari va boshqa muhim faktorlar uchun kritik muhimiyatga ega. Iqlimiy sharoitlar, binoning isitish-sovuqlash tizimini, yuvish-tishlash tizimini, energiya sarfiyatini va boshqa asosiy amalga oshirish jarayonlarini ta'sir qiladi. Quyidagi iqlimiy sharoitlar binolarni qurishda o'ziga xos e'tiborga sazovor:

• Temperatura: Iqlimning yillik o'zgarishi, harorat extremallari va sezonal o'zgarishlar binoning isitish va sovuqlash tizimini, yuvish-tishlash tizimini va energiya sarfiyatini ta'sir qiladi. Harorat ekstremallari va o'zgarishlari binoning izolyatsiyasi, qulaylik va energiya samaradorligi uchun kritik muhimiyatga ega.

• Namlik: Havo namligi binoning materiallari, sovuqlash tizimi va yuvish tizimi uchun muhimdir. Namlikning oshishi, bino ichidagi kondensatsiya va buxanka muammo larini ta'sir qilishi mumkin. Binoning qurilishi va materiallari namlikga qarshi to'siqdirilishi kerak.
• Shamol va havo harorati: Shamol va havo harorati binoning to'qliq va boshqa struktural elementlariga ta'sir qiladi. Katta shamol yoki kuchli shamolga chidamli binolar uchun to'qlik va struktural integritetni ta'minlash zarur bo'ladi. Havo harorati ham binoning yovvoylik va isitish-tizimlariga ta'sir qiladi.
• Yaqin suv manbalarining mavjudligi: Binoning ob-havo tizimini ta'minlash uchun yaqin suv manbalarining mavjudligi muhimdir. Suv manbalarining yaxshi ta'minlanishi, binoning yuvish-tishlash tizimi, sovuqlash tizimi va hujayralarini ta'minlashga imkon beradi.
• Tactical sohil: Binoning joylashuvi, uning engel va maslahatlari, issiq suv, elektr energiyasi, gaz manbalariga yaqinlik ham muhimdir. Tactical sohil, binoning kommunikatsiya tizimlarini va energiya ta'minoti imkoniyatlarini ta'minlashga yordam beradi.

Binolarni qurishda fizikaviy malumotlar, bino konstruksiyasini, bino tarkibidagi materiallarni, kuch-quvvat tizimini va bino ustunligini belgilashda muhimdir. Bu malumotlar, bino qurilishi, qurilish materiallarining tanlashi, konstruksiyalar, tizimlar va boshqalar bilan bog'liq jarayonlarda foydalaniladi. Quyidagi fizikaviy malumotlar binolarni qurishda e'tiborga olinadi:

• Materiallar xossalari: Binoning qurilishi uchun qo'llaniladigan materiallar, ularning mehnat xossalari, to'qimalari, elastiklik xossalari, issiqlik provokatsiyasi, oddiylik xossalari, suv oʻzgarishlari, shovqin va boshqalar kabi xossalarga ega bo'lishi kerak. Bu xossalarga misol sifatida beton, armatura, oʻgʻitlar, tosh, qalq, yalpiz, qopqoq muhitdagi qum va boshqalar kiritiladi.
• Kuch-quvvat tizimlari: Binolarni qurishda kuch-quvvat tizimlari, binoning ustunligini ta'minlashda muhim bir faktordir. Bu tizimlar, bino konstruksiyasining kuch-quvvatli bo'lishini, qabul qilishi kerak bo'lgan yuklarni, kuch-kuchli shamollarni, zamin osilishlarini va boshqalar kiritadi.
• Bino konstruksiyasi: Binonig qurishda konstruksiyalar, bino qurilishi, oʻrni, shakli va boshqalar kabi xossalarga ega bo'lishi kerak. Bino konstruksiyalari, qirrali, qopqoq, metal, armatura, gʻoya, shifoxona va boshqalar kabi turdagi konstruksiyalar bilan bog'liq bo'lishi mumkin.
• Isitish-sovuqlash tizimlari: Binonig isitish-sovuqlash tizimlari, bino tashqi muhitini, ichki muhitni va bino iste'molchilari uchun muhimdir. Bino qurilishida isitish, sovuqlash, konditsionerlar, radioradiatsiya, ventilatsiya tizimlari va boshqalar kiritiladi.
• Elektr tizimlari: Binonig elektr tizimlari, energiya ta'minoti, ayrim elektr ustroyniylar, turli elektr apparatlar, to'g'ridan-to'g'ri yo'laklar, elektr o'lchovlar, ayrim avtomatlashtirish vositalari va boshqalar bilan bog'liq bo'lishi mumkin.

Adabiyotlar

1."Bino Konstruksiyalari" - Yuldashev M.D., Toshpulatov A.T., Sultanov Sh.R.
2."Bino Materiallari" - Ergashev N.M., Ergasheva M.N., Omonov Sh.M. 
3."Binoqurilish" - Sattarov H.A. 

Thank you!