Mavzu: Madaniy o’rmonlar qator oralaridan vaqtincha foydalanish Reja

1-rasm. Yapon saforasining ko’rinishi.
Yapon saforasi ko’chatlarini yetishtirish agrotexnikasi

Urug‘li materiallarni tayyorlash uchun sog‘lom daraxtlar tanlab olinadi. Ularning balandligi rivojlanish va yashash sharoitiga chidamliligi boshka daraxtlardan yaxshirok bo‘lishi shart.

Ona daraxtni tanlashda quydagi sifat belgilari va xususiyatlarga e’tibor berish kerak:
- tanasi tekis va to‘g‘ri bo‘lishi;
- yaxshi rivojlangan shox-shabbasi hamma tomondan simmetrik qalin sharsimon nuqsonsiz bo‘lishi;
- gullari serob va gullash davri davom etadigan daraxtlar tanlanadi.
Onalik daraxtlarni gullashiga qarab tanlash kerak, uni chiroyli manzara berishi, bunday daraxtlardan farmatsevtika sanoati uchun plantatsiyalar barpo qilish tavsiya etiladi.
Yapon soforasining vatani -Yaponiya, Xitoy, Koreyadir. Yaponiyada madaniy holda juda ko‘p yetishtiriladi. Markaziy Osiyo Respublikalarida 20-asrning 20 chi yillaridan boshlab ekila boshlagan. O’zbekistonda shahar va qishloqlarini ko‘kalamzorlashtirishda ko‘p ishlatiladi. Toshkentda 20-30 yoshda uning bo‘yi 12 metrga va undan ortik, tanasining diametri 30-50 sm ga yetadi. To‘kilgan urug‘lardan ham tabiiy ravishda unib chiqib, ko‘payadi.
Yapon soforasi (tuxumak) issiq va qurg‘oqchilik iqlimli mintaqalarini ko‘kalamzorlashtirishga eng qimmatli daraxt turlaridan biridir. Qalin to‘q-yashil shox-shabbalari va ornamental (naqshsimon) barglari bilan ayniqsa boshqa daraxtlar gullamagan davrda juda ham manzarali edi. U ham shox-shabbalarini yashilligi hamda osilib turgan tasbexsimon mevalari bilan o‘ziga xos manzara kashf etadi, shox-shabbasi o‘zoqdan yashil tusga kiryotgan bahorni eslatadi. Bu daraxt 50 yoshgacha ham o‘zining manzarali xislatini yo‘kotmaydi.
Dam olish maskanlarini sanoat korxonalarini, ko‘chalarini ko‘kalamzorlashtirish uchun soforaning ko‘chatlarini qator-qator qilib, guruh qilib, yakka tartibda ekish tavsiya etiladi. Farmatsevtik xom-ashyo tayyorlash uchun aloxida maxsus plan tavsiyalar barpo etish maksadga muvofikdir. Yapon soforasining piramidasini, majnuntolsimon va shunga o‘xshash boshka manzarali turlari mavjud.
Yapon soforasining yog‘ochi baquvvat va to‘zilishi chiroyli, mebel, parket ishlab chiqarishda qo‘llaniladi.
Yosh novdalari va mevalari ipakli matolarga sarik rang berish. Uning gulidan hatto yerga to‘kilgan gulchalaridan ham asalarilar ko‘p miqdorda nektar yig‘adilar. Shunchasi ma’lumki, yapon soforasi yozning ikkinchi yarmida ham gullaydi. Bu davrda asal beruvchi daraxtlar kam bo‘ladi.