Мавзу: Мактабгача тарбия муассасаларида жисмоний тарбияни ташкил этиш шакллари
b) yosh jihatdan aralash guruhlarda jismoniy tarbiya mashg’ulotlarini
Download 0.59 Mb. Pdf ko'rish
|
maktabgacha talim muassasalarida jismoniy tarbiya boyicha ishlarni tashkil etish
|
b) yosh jihatdan aralash guruhlarda jismoniy tarbiya mashg’ulotlarini
o’tkazish metodikasining xususiyatlari. Yosh jixatdan aralash guruxlarda jismoniy tarbiya mashg’ulotlarini o’tkazish metodikasining xususiyatlari yosh jixatdan aralash guruxlardagi jismoniy tarbiya mashg’ulotlari mashqlarni juda sinchiklab tanlashni talab etadi. Bu mashqlar bir guruxga birlashgan barcha bolalarning yosh xususiyatlari va imkoniyatlariga mos kelishi lozim. Bola rivojlanishidagi har bir aloxida yosh bosqichi o’zining ruxiy va jismoniy xususiyatlariga ega. SHuning uchun jismoniy manqlar va ta’lim metodikasining mazmuni xam har xil bo’lishi kerak. Kichik yoshdagilar uchun og’irlik qiladigan, bevaqt berilgan va ayni paytda katgt yoshdagi bolalar uchun yengil, birmuncha ruxiy va jismoniy zo’r berishni talab etmaydigan material ikkala xolda xam maqsadga muvofiq emas. Kichik yoshli bolalar o’zlari uchun murakkab bo’lgan zarur oraliq guruhdagi qiyinchiliklarni muvaffakiyatsiz tarzda bartaraf etadilar. Ayni paytda, katta yoshli bolalar o’z imkoniyatlaridan past mashqlarni bajarayotganlarida ularning o’zlariga beriladigan aqliy va jismoniy zo’r berishni talab etmaydigan materialga nisbatan qiziqishi yo’qoladi. SHuning uchun aralash guruxlarga mo’ljallangan mashg’ulotlar rejasining mazmuni har bir yosh guruxi bolalari imkoniyatlariga mos bo’lishi lozim. Bunday guruxlarda mashg’ulotni rejalappirishning qiyinligi shundaki, bir 28
tomondan har bir gurux bolalari uchun ularning yosh guruxlariga muvofiq jismoniy tarbiya manqlarini tanlash, ikkinchi tomondan barcha bolalarni ular uchun qiziqishga bo’lgan faoliyagga birlashtirish imkonini topish zarur. Mashg’ulotlarni namunaviy o’tkazish imkoniyatlarini ko’rib o’tamiz. Mashg’ulot boshlanishi oldidan katta yoshli bolalar sport kiyimlarini kiyadilar, so’ng ularning ayrimlari birmuncha kichik yoshlilarning kiyinishiga yordam beradilar, bonqalari esa zarur jismoniy tarbiya anjomini mashg’ulotlarga mustaqil tayyorlaydilar. Ish shunday tashkil etilganda kichkintoylar mashg’ulotni o’tkazishni orkqaga surmaydilar, katta yoshlilar esa o’zlarining yoshiga yarasha mexnat faoliyati turi bilan shug’ullanadilar va kichiklarga yordam ko’rsatadilar. Mashg’ulot turlicha boshlanishi mumkin: masalan, xonaga dastlab kichik bolalar kiradilar va utiradilar, ulardan so’ng katta yoshli bolalar kiradilar. Ularning qiddi-qomatni to’tishi va harakatlari kichiklar taqiid qilishlari uchun kurgazmali namuna bo’lib xizmat qitadi. SHundan so’ng kichik yoshli bolalar o’z dasturlari bo’yicha qator mashqlarni bajaradilar. Bunda ba’zan katta yoshli bolalar mashqlarni bajarish usulini ko’rsatgan xolda qitnashishlari mumkin (masalan, doira buylab saflanishda katta yoshli bolalar kichik yoshlilar o’rtasida turadilar, kichkintoylar ularnint harakatlarini kuzatib turadilar). Boshqa bir holda esa kichik yoshlilarni guruxchalarga bo’lish va ularning har birini katta yoshlilarga toshnirish mumkin, katta yeshlilar ularni tarbiyachi raxbarligida o’rgatib boradilar. «Qiranglar, — deydi tarbiyachi — katta bolalar bayrokchalarni yuqoriga qanday ko’tarishyapti va oxista pastga tushirishyapti». Namoyishdan so’ng u: «Endi sizlar ham kattalar bilan birgalikda shu mashqni bajaring», — deydi. Ishni bunday tashkil etish katta tarbiyaviy mazmunga ega bo’lib, u katta yoshli bolalarda mas’uliyat, ahillik qoniqish hissini, kichiklarda esa barcha narsani yaxshi ado etadigan o’zidan kattalarga xurmat xissini uyg’otadi. SHunday bo’lishi xam
29
mumkinki, tarbiyachi kichik bolalar bilan band bo’lganda katta yoshlilar xonaning ikkinchi burchagida boshqa biror harakat turi bilan mus gaqil shug’ullanishadi, bunda ular tarbiyachi e’tiborida bo’ladilar. Bolalarni mashg’ulotda uyushtirishning u yoki bu shaklini tanlash, mashg’ulot vazifalari va mazmuniga, bolalar soniga xamda ularning umumiy intizomiga bog’liq. Kichik yoshli bolalar bilan harakatli o’yin o’tkazishda (ba’zan barcha bolalar uchun umumiy o’yin o’tkazilishi mumkin) tarbiyachi katta yoshlilar guruxidagi ayrim bolalarga o’yinni tushuntirishni (agar bolalarda bunday tajriba bo’lsa), o’yin vaziyati xosil qilishni (usullarni ko’rib chiqish, zarur bo’lganda o’yinchok utrni joylashtirish va boshqalar) yoki ona kush, kurk tovuq, mushuk avtomobilь rolini bajarishni topshiradi: boshqa bolalar o’shanda kichik yoshlilar bilan birga qatnashishlari mumkin. O’yindan so’ng kichik yoshlilar enaga kuzatuvi va yordamida sayrga tayyorlanadilar, kagta yoshlilar esa, tarbiyachi bilan o’z rejalari bo’yicha shug’ullanishni davom ettiradilar. Keltirilgan mashg’ulot rejasi taxminan xnsoblanadi va u doimiy bo’lishi mumkin emas. Yosh jixatdan aralash guruxlarda jismoniy tarbiya mashg’ulotlarini har xil tashkil qilishga intilish zarur. Amadda aralash guruxlarni komplektlashning turli usullari mavjud. CHunonchi N. V. Potexina ikki aralash yoshdagi bolalarni birlashtirishni «muvaffaqiyatli deb xisoblaydi. Bunda asosiy harakatlarga (yurish, yugurish va xokazo) o’rgatish rejasining ba’zi xususiyaglariga e’tibor beriladi. Bu shundan iborat bo’ladiki, reja talablarining murakkablashuvi yangi harakatlarni qanchalik kiritish xisobiga emas, balki ularni bajarishni o’rganishning turli usullari va sifat xamda miqdor ko’rsatkichlarini yaxshilash xisobiga amalga oshiriladi. SHuning uchun jismoniy tarbiya mashg’ulotlarida ikki guruxcha uchun asosiy
30
harakatlarning bir turini rejalashtirish mumkin, biroq, bunda reja talab lari turlicha bo’ladi. Bu esa bolalar faolligini, dshdatining jamligini, mashg’ulotning motor zichligini saqiab qolishni ta’minlaydi. Masalan, M. V. Potexina reja talablarida uncha katta farq bo’lmagan kichik va urta yoki katta va tayyorlov guruxlari bolalarini birlashtirishni gavsiya etadi. Bunday xollarda mashqlar miqior jixatdan ustun turgan bolalar imkoniyatlarini Hisobgaolgan xolda tanlanadi. Masalan, ko’proq, kichik yoshli bolalardan iborat kichik urta guruxchada kichik gurux rejasi Hisobgaolinadi, biroq urta
gurux yoshidagi bolalar uchun
manщlar murakkablashtiriladi va uning bajarilish sifashga bo’lgan talab oshiriladi. Katta — tayyorlov guruxlariga muljallangan mashg’ulotlar xam xudtsi shu tarzda rejalash- tirilishi mumkin. Agar bu guruhia tayyorlov guruxi bolalari ko’proq, bulsa, u xolda material ular imkoniyatlarini hisobgaolib, rejalashtiriladi, biroq talablar kichik yoshlilarga nisbatan yengillashgiriladi. Bunda ikkala yosh guruxidagi bolalarning jismoniy va umumiy rivojlanishi darajasi Hisobgaolinadi. Keltirilgan misol — amalga oshirilishi mumkin bo’lgan misoldir, ammo mashg’ulotlar bu ishga tarbiyachining ijodiy yondashishiga qarab, boshqacha bo’lishi xam mumkin. Bolalarni yosh jixatdan aralash guruxlarda o’rgatishga oid mashg’ulotlarni rejalashtirish va o’tkazish metodikasiga kuyiladigan bosh talab — mashqlarni reja talablari va har bir yosh bosqichidan bolalar imkoniyatlariga muvofiq differentsial tanlashga rioya qilishdan iborat.
|
