Mavzu: Markaziy mikroprotsessorni olib turini aniqlash, profilaktik xizmat korsatish. Arifmetik mantiqiy qurilma uning vazifasi, tashkil

Mavzu: Markaziy mikroprotsessorni olib turini aniqlash, profilaktik xizmat korsatish. Arifmetik mantiqiy qurilma uning vazifasi, tashkil." — Транскрипт:
2-amaliy mashgulot Mavzu: Markaziy mikroprotsessorni olib turini aniqlash, profilaktik xizmat korsatish. Arifmetik mantiqiy qurilma uning vazifasi, tashkil etuvchilari bilan tanishish. Xotira va uning turlari, Kesh xotira, xotira ierarxiyasi. Umumiy foydalanuvchiga moljallangan registrlar 2 Mikroprotsessor, boshqacha nomi – markaziy protsessor. Markaziy protsessor (CPU, ingl. Central Processing Unit) – kompyuterning dastur tomonidan berilgan arifmetik va mantiqiy operatsiyalarni bajaradigan asosiy ish komponenti bolib, hisoblash jarayonini boshqaradi va kompyuterda mavjud barcha qurilmalar ishini muvofiqlashtiradi.3Zamonaviy protsessorlar mikroprotsessorlar korinishida tayyorlanadi. Mikroprotsessor integral sxema korinishidan iborat, yani u umumiy maydoni atigi bir necha kvadrat millimetr keladigan togri burchak shaklga ega kristall holatdagi kremniyning yupqa plastinkasi korinishida tayyorlangan bolib, ustiga protsessorning barcha ishlarini bajaradigan sxemalar (qoliplar) joylashtirilgan.4 Mikroprotsessorlar yoki markaziy protsessorlar shaxsiy kompyuterlarning miyasini tashkil qiladi. Mikroprotsessorning quyidagi turlari mavjud: 8088/8086 protsessorlari, protsessorlari, protsessorlari, Pentium protsessorlari, Pentium MMX protsessori, Pentium Pro protsessori, Pentium II protsessolari, Pentium III protsessolari, AMD K-6 protsessori, Intel CoreI 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, NVIDIA, Elburs, Philips. Har bir mikroprotsessorning ustiga firma nomi va turi yoziladi.5Hozirgi zamonaviy mikroprotsessorlardan quyidagilarni misol qilish mumkin: Intel va AMD kompaniyalar ishlab chiqarayotgan protsessorlarining turli xil modellari mavjud, bular quyidagilar: Intel Core uchun i3, i5, i7, i9 bolishi mumkin yoki m5, x5, E yoki N rusumlar mavjud. AMD firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan zamonaviy mikroprotsessorlar quyidagilar: AMD Ryzen X, AMD Ryzen X, AMD FX-8320, AMD FX- 8370E shuningdek va boshqa turli xildagi rusumli zamonaviy protsessorlar mavjud.6 Turbo kuchaytirish boshqaruvi. Protsessorning maksimal chastotasini oshirishga imkon beradigan texnologiya. i3 versiyalari avtomatik chastotani ozgartirib bolmaydi, ammo i5 va i7 da ushbu texnologiya mavjud. Shunday qilib, tizimdagi 2 yadroli protsessor 4 yadroli protsessor sifatida qaraladi. Kesh. Protsessorning ajralmas qismi bolib (odatda 1 dan 4 MB gacha) yuqori tezlikda ishlaydigan xotira hisoblanadi. Tez-tez ishlatiladigan malumotlarni qayta ishlashni tezlashtirishga imkon beradi. Protsessorlarning asosiy xususiyatlari Hozirgi zamonaviy protsessorlarning har biri uchun oziga xos xususiyatlarga ega, ular quyidagilardan iborat: Taktik chastotasi. Gigagertslarda olchanadi. Umuman aytganda, chastota qancha yuqori bolsa, protsessor shunchalik samarali ishlaydi. Yadrolar soni. Chip ichida qancha fizik protsessor yashiringanligini korsatadi. Aksariyat protsessorlarda 2 ta yadro, kuchli variantlarda 4 ta yadro va undan yuqorilari ham mavjud.8 Haroratni nazorat qilish posti – TDP (Thermal Design Power). Oddiy ish haroratini ushlab turish uchun protsessordan chiqarilishi kerak bolgan maksimal issiqlik miqdorini korsatadigan qiymat.9 Core i9 oilasiga mansub protsessorlarning qiyosiy tahlili10ARIFMETIK MANTIQIY QURILMA VAZIFASINI TASHKIL ETILUVCHILAR BILAN TANISHISH Arifmetik mantiqiy qurilma (AMQ) protsessorning eng muhim qismidir. U dasturlarni bajarishda har xil arifmetik va mantiqiy amallarni bajarishga imkon beradi. Arifmetik mantiqiy qurilma tomonidan bajariladigan operatsiya turi boshqaruv dasturini tuzuvchi yani dasturchi tomonidan belgilanadi. Operativ xotirada saqlanadigan dastur qismlarga bolib, protsessorga uzatiladi va bajariladi. Shunday qilib, protsessor faqat dasturchining buyruqlar (dasturlar) toplami shaklida ifodalangan korsatmalarini bajaradi. 11 Protsessor (boshqa barcha raqamli qurilmalar singari) boshqaruv signallari va dasturlarni ikkilik sanoq sistemasidagi raqamlar shaklida qabul qiladi. Natija ikkilik sanoq sistemasi raqamlari sifatida ham hosil boladi. Aynan shu ikkilik sanoq sistemasi raqamlari protsessorni (shu jumladan AMQ) dasturchi tomonidan rejalashtirilgan operatsiyalarni bajarishga imkon beradi
Registrlar deb, raqamli axborotni qabul qilish, xotirada saqlash, uni uzatish va shu axborotni kodini ozgartiradigan qurilmaga aytiladi. Registr inglizcha sozdan olingan bolib, yozuv jurnali (Jurnal registratsiy) degan manoni anglatadi. Registrda axborot 0 va 1 raqamlarining kombinatsiyasidan iborat sonlar korinishida saqlanadi. Registrlar triger deb ataluvchi mantiqiy elementlar toplamidan tashkil topgan va ularning soni mashina sozining razryadlar soniga teng boladi. Axborotdagi ikkilik kodning har bir razryadiga registrning bitta mos razryadi togri keladi.13 Registrlar axborotni xotirada saqlashdan tashqari ular quyidagi vazifalarni ham bajaradi. 1) Sonning kodini ozgartirish; 2) Axborotni ongga va chap istalgan razryadga surish; 3) Ketma-ket kodlarni parallel kodlarga almashtirish va aksincha; 4) Ayrim mantiqiy amallarni bajarish;
Registr guruhlari tasnifi Registr ozining strukturaviy tuzilishiga kora 8 razryadli, 16 razryadli, 32 razryadli boladi. Registrlarni quyidagi guruhlarga bolish mumkin: 1) Umumiy foydalanishga moljallangan registrlar 2) Segment registrlar 3) Flag registrlar 4) Buyruq registrlar 5) Soprotsessor registrlari 6) MMX kengaytmali butun sonli registrlar 7) MMX kengaytmali onlik nuqtasi siljuvchan sonlar bilan ishlovchi registrlar
Kompyuter xotirasining ikki turi mavjud: ichki va tashqi. Ichki xotira: tezkor xotira (RAM) va faqat oqish uchun moljallangan xotira (ROM) Ichki xotiraning eng muhim qismi RAM - tezkor kirish xotirasi deb hisoblanadi.
Tashqi xotira (har xil disklar) axborotni uzoq muddatli saqlashga moljallangan. Shaxsiy kompyuterlarda ishlatiladigan mashina malumotlarini saqlashning eng tanish vositalari quyidagilardir: RAM modullari, qattiq disklar (qattiq disklar), floppi, CD yoki DVD disklar va flesh xotira qurilmalari hisoblanadi.
Tezkor xotira - kompyutеrda ishlatilayotgan dasturlar va malumotlarni saqlaydi. Malumotlar doimiy xotiradan tezkor xotiraga kochiriladi, olingan natijalar zarur holda diskka qayta yoziladi. Kompyutеr ochirilishi bilan tezkor xotiradagi malumotlar ochiriladi. Tezkor xotirani asosiy o ʻ lchov birligi uning xotira hajmi bo ʻ lib, kilobayt, megabayt, gigabaytlarda o ʻ lchanadi. Hozirgi zamonaviy tezkor xotiralar hajmi asosan gigabaytlarda olchanadi.
18 Kesh xotirasi. Kompyuterdagi kesh xotirasining asosiy maqsadi dastur kodlari va hozirgi vaqtda qayta ishlanayotgan malumotlarni vaqtincha saqlash uchun xizmat qiladi. Yani, uning maqsadi axborotni saqlash va qayta ishlash uchun turli xil qurilmalar orasidagi bufer bolib xizmat qiladi. Kesh xotira mikrosxemalari – kompyuter tomonidan dasturlar ishlash jarayonida kop ishlatilgan malumotlarni saqlash uchun foydalanadi. Bu xotira tezkor va doimiy xotira ortasida joylashadi.19 HDD (ing. hard (magnetic) disk drive, HDD, HMDD) – qattiq disk yoki magnitli qattiq disk bolib, malumotlarni saqlovchi kompyuterning asosiy qismi hisoblanib, ishlash prinsipi esa magnitli yozish hisoblanadi. Kompyuterdagi video, rasm, musiqa va boshqa fayllar aynan shu qismda saqlanadi. SSD (ing. solid-state drive, SSD) bu ham qattiq disk hisoblanib buni HDD diskdan farqli jihati SSD mikrosxemali xotiraga malumotlarni qayd etishi natijasida kompyuterdan energiya talab qilmaydi. SSD da mikrosxemali xotiradan tashqari boshqaruvchi kontrollerlar ham mavjud.21 1.Protsessor boshqaruv signallari va dasturlarni qaysi sanoq sistemasidagi raqamlar shaklida qabul qiladi? 2.Arifmetik mantiqiy qurilma kompyuter tizimli blokining qayerida joylashgan boladi? 3.Xotiraning qanday turlari bor? 4.Kesh xotira deb nimaga aytiladi? 5.Tezkor xotiraning olchov birligi? 6.Kesh-xotira nechta turga bolinadi? 7.Doimiy xotira deb nimaga aytiladi? 8.RAM deb nimaga aytiladi? 9.Ichki xotira deb nimaga aytiladi? NAZORAT SAVOLLARI
QUYIDAGI JADVALNI TOLDIRING3 SSD disklar HDD disklarga qaraganda bir qator afzalliklarga HDD SSD Ishlash tezlik Narx Hajm Quvvat Shovqin Qizish