Mavzu. Marketing muhiti. Marketingni tarkibiy tuzilishi va uni boshqarishni tashkil etish

3. Marketingni boshqarish 

Marketingni  boshqarish  –  marketing  faoliyatini  amalga  oshirish  uchun  zarur 

bo’lgan barcha moddiy, moliyaviy, me’yoriy va boshqa resurslarning majmui bo’lib, 

uni  amalga  oshirish  jarayonida  barcha  xodimlar  faoliyatini  bir  maqsadga 

yo’naltirish,  uyushtirish  va  muvofiqlashtirishdan  iboratdir.  Bunda  iqtisodiy, 

texnikaviy  va  boshqa  qonunlardan  ongli  ravishda  foydalaniladi.  Bu  faoliyat 

marketologlardan nihoyatda katta bilim, shijoat va tuganmas mehnat talab qiluvchi 

murakkab tizimdir. 

Marketingni  boshqarish  tizimining  tarkibiy  qismlari:  maqsad  tamoyillari, 

vazifalari,  tashkiliy  tuzilishi,  usullari,  boshqarishning  texnika  va  texnologiyasi, 

kadrlar  va  boshqalardan  iborat.  Marketingni  boshqarishning  maqsadi  tizimning 

to’g’ri  va  murakkabligi  darajasiga  qarab  o’zgaradi.  Uning  tashkiliy  tuzilishini 

mezoni  va  maqsadideganda  marketingning  tarkibiy  tuzilishining  dinamik 

barqarorligi,  evolyutsiya  o’zgarishlari  va  tashqi  muhit  bilan  o’zaro  ta’siri 

---

tushuniladi.  Bu  maqsad  marketing  faoliyat  ko’rsatayotgan  sohalarda  belgilangan 

darajadagi foyda olishga yo’naltirilgan barcha faoliyatni boshqarishdir. 

 

Marketingni boshqarish jarayoni quyidigilardan tashkil topilgan: 

➢  bozor imkoniyalarini tahlili; 

➢  maqsadli bozorni tanlash; 

➢  marketing kompleksini ishlab chiqish; 

➢  marketing chora-tadbirlarini hayotga tadbiq etish. 

Bozor  imkoniyatlari  tahlilida  marketing  tadqiqotlari  marketing  axboroti, 

marketing muhiti, bozor tuzilishi, ulgurji va chakana savdo tahlili olib boriladi.  

Maqsadli bozor tanlashda esa: 

- talab hajmini ulchovi, 

- bozorni segmentlash, 

jarayonlari ko’rib utiladi. 

Marketing  kompleksini  ishlab  chiqarishda  esa  tovar  ishlab  chiqarish,  tovarga 

narx  o’rnatish,  tovarlarni  tarqatish  usullari  va  sotishni  rag’batlantirish,  ishlab 

chiqarishning kommunikativ siyosati ustida ishlar olib boriladi. 

Keyingi bosqichda esa rejalashtirish tizimi, shuningdek, strategik rejalashtirish 

va marketing faoliyatini nazorat turlari, korxonaning tashkiliy tizimi kabilar to’liq 

yeritib beriladi. 

Marketingning  tarkibiy  tuzilishi  haqida  fikr  yuritilganda  uning  tarkibida 

mikromarketing, mikromarketing turlari mavjudligini alohida ta’kidlash zarur. 

Bu  tushunchalarni  fanga  birinchi  marta  F.Kotler  1972  yilda  kiritdi  va  ularni 

xo’jalik  faoliyati  bilan  shug’ullanadigan  tashkilotlar  bilan  bir  qatorda  foyda  olish 

bilan  bog’liq  bo’lmagan  madaniyat,  ijtimoiy,  siyosiy  va  shunga  o’xshash 

tashkilotlarga nisbatan ham qo’lladi. 

Mikromarketing  -  korxonaning  ishlab  chiqarishni  shakllantirish,  tovarlar  va 

xizmatlarning  tayyorlovchidan  iste’molchi  yoki  foydalanuvchiga  borish  oqimini 

boshqarish bilan bog’liq bo’lgan faoliyatdir. Uning asosiy vazifasi talabni qondirish 

va  ayni  paytda  korxona  oldiga  qo’ygan  maqsadlarga  erishishdir.  Boshqacha 

aytganda bu ijtimoiy iqtisodiy jarayon bo’lib, mahsulot yoki xizmatlarga bo’lajak 

---

talab tarkibini o’rganish, shuningdek bu talabni, taklifni shakllantirish iste’molchiga 

axborot berish yo’llari bilan qondirish maqsadini ko’zlaydi.