Mavzu: Mashina va jihozlardan vaqt hamda quvvat bo`yicha foydalanishning tahlili Reja: Korxonalarni moddiy-texnika ta’minoti tizimini takomillashtirishning nazariy asoslari

Ob`ektlardan foydalanish darajasiga ko`ra asosiy vositalarning turkumlanishi^

Ob`ektlardan foydalanish darajasiga ko`ra asosiy

vositalarning turkumlanishi

Foydalanilayotgan

asosiy

vositalar

Zahiralarda

turgan asosiy

vositalar

Ishlamayotgan

asosiy vositalar

Asosiy vositalar bajaradigan vazifasiga ko`ra ishlab chiqarish va noishlab chiqarish vositalariga bo`linadi. Ishlab chiqarish asosiy vositalari bevosita moddiy ne’matlarni yaratishda ishtirok etadigan vositalaridir. Noishlab chiqarish asosiy vositalari guruhiga uy-joy hamda kommunal-xo`jalik, maishiy xizmat, sog`liqni saqlash, ta’lim va boshqalarning asosiy vositalari kiritiladi.

Ishlab chiqarish va xo`jalik faoliyatida asosiy vositalar obyektlardan foydalanish darajasiga ko`ra quyidagi guruhlarga bo`linadi:

Asosiy vositalarning bunday guruhlanishi ulardan foydalanish samaradorligini baholash, eskirgan vositalarni almashtirish, keraksiz asosiy vositalarni boshqa xo`jalik yurituvchi subyektga berish yoki sotish to`g`risida qaror qabul qilish, shuningdek, ularning eskirishini to`g`ri hisob-kitob qilish uchun zarur.

Yer amaldagi qonunchilikka binoan xo`alik yurituvchi subyektga mulk tarzida berilgan yer maydonidir. O`zbekiston Respublikasi yer kodeksining 17-moddasiga binoan, “yuridik shaxslar yer kodeksi va boshqa qonun hujjatlariga muvofiq doimiy egalik qilish, doimiy foydalanish, muddatli (vaqtincha) foydalanish, ijaraga olish va mulk huquqi asosida yer uchastkalariga ega bo`lishlari mumkin”. yerning qiymatiga uni xarid qilishda ko`chmas mulk agentlariga to`lanadigan komission to`lovlar, advokatlar xizmati uchun haq, xarid qilishdagi soliq to`lovlari, drenaj qiymati, yerni tozalash va boshqa xarajatlar qo`shiladi. Asosiy vositalar natural-moddiy tarkibiga ko`ra quyidagi guruhlarga bo`linadi.

Yerni obodonlashtirish bo`yicha kapital xarajatlar tarkibiga yerning unumdorligi oshirish, avtomobil va boshqa transport turlariga to`xtash joylarini barpo etish hamda shunga o`xshash boshqa xarajatlar kiradi.

Obyektlardan foydalanish darajasiga ko`ra asosiy vositalarning turkumlanishi foydalanilayotgan asosiy vositalar zahirada turgan asosiy vositalar ishlamayotgan asosiy vositalar binolarga ishlab chiqarish korpuslari, sexlar, ustaxonalar, boshqarma binosi, omborxonalar, turar-joy binolari va boshqa ishlab chiqarish, ma’muriy-xo`jalik va ijtimoiy-maishiy maqsadlardagi obyektlar, shunindek, ulardan to`g`ri foydalanish zarur bo`lgan jami kommunikasiya vositalari (isitish, yoritish, shamollatish, suv-gaz ta’minoti tizimi, ichki telefon va signalizatsiya vositalari, lift xo`jaligi) kiradi.

Inshootlarga mehnat jarayoni va uning natijalarini o`zgartirmagan holda ishlab chiqarish jarayonlarining texnikaviy yoki umumiy vazifalarini bajarishga xizmat

qiladigan obyektlar (neft va gaz quduqlari, shaxta yo`llari, avtomobil yo`llari, ko`priklar, estakadalar, suv omborlari va boshqalar) kiradi.

1.1.2-rasm