Мavzu: Massalar ta’siri qonunining geterogen sistemalarga tadbiq qilinishi. Gеtеrоgеn sistеmаdаgi muvоzаnаt. Reja

Мavzu: Massalar ta’siri qonunining geterogen sistemalarga tadbiq qilinishi. Gеtеrоgеn sistеmаdаgi muvоzаnаt.
Reja

1. 
   Massalar ta’siri qonunining geterogen sistemalarga tadbiq qilinishi. Gеtеrоgеn sistеmаdаgi muvоzаnаt. Eruvchаnlik ko`pаytmаsi.
   
2. 
   Mоddаning eruvchаnligi аsоsidа eruvchаnlik ko`pytmаsini hisоblаsh. Eruvchаnlik ko`pаytmаsi qiymаtlаrigа ko`rа mоddаlаrning eruvchаnligini tоpish.
   
3. 
   Elеktrоlitlаrning eruvchаnligigа bir ismli iоnlаr tаsiri. Tuz effеkti. Cho`kmаlаrning hоsil bo`lishi vа erishi.
   

Massalar ta’siri qonunining geterogen sistemalarga tadbiq qilinishi. Gеtеrоgеn sistеmаdаgi muvоzаnаt. Eruvchаnlik ko`pаytmаsi.
Muayyan karoratda o‘tato‘ingan eritmaning konsentratsiyasi eruvchanlik deb ataladi. Eruvchanlik massa birlikda S_m=m/v(g/ml), molyar birlikda S_M=m/M(m/l) kabi ifodalanadi. Oz eruvchan moddalar eruvchanligi: S_M≤10^-2 m/l dan oshmaydi. Gaz-suyuqlik, suyuqlik-qattiq, suv va suvda aralashmas organik erituvchi kabi ikki xil agregat fazalardan iborat aralashmalar geterogen tizim deb ataladi. Cho‘kma xosil bo‘lish natijasida suyuq erituvchi va qattiq cho‘kmadan iborat geterogen tizim vujudga keladi.
BaSO₄ ↓↔ Ba²⁺ + SO₄^2-
Cho‘kma xosil bo‘lishi qaytar jarayon bo‘lib, unda oz eruvchan tuz (elktrolit) va uning eritmadagi ionlari orasida xarakatchan (siljuvchan) – dinamik muvozanat qaror topadi. Ikki xil faza chagarasida qaror topgan muvozanat geterogen muvozanat deyiladi. M.T.Q ni mazkur geterogen muvozanatga tadbiq etib analitik kimyoda g‘oyatda muxim, eruvchanlik ko‘paytmasi tushunchasini matematik ifodasini chiqaramiz
K_M = [Ba²⁺][SO₄^2-] / [BaSO₄]
BaSO₄ g‘oyatda oz erigani sababli uning geterogen tizimdagi miqdori [BaSO₄] = cons o‘zgarmas. Bu qiymatni tenglikning chop tomonicha o‘tkazib, ikkita o‘zgarmas son ko‘paytmasini xosil qilamiz ana shu ko‘paytma eruvchanlik ko‘paytmasi – K_S yoki solvoliz doimiysi deb ataladi.
K_M[BaSO₄] = [Ba²⁺][SO₄^2-]
Solvoliz doimiysi K_S (yoki eruvchanlik ko‘paytmasi) fakat oz eruvchan elektrolitlarga xos bo‘lib ularning t˚ = 20⁰S xaroratdagi qiymatlari analitik ma’lumotnomada keltirilgan, tabiyki ular orasidan osh tuzi yoki nitratlarga doir ma’lumotni qidirish mantiqsiz, chunki bu tuzlar suvda yaxshi eruvchan elektrolitdir.