Eritmalar va ularning konsentratsiyasining ifodalanish usullari

M7. Eritmalar va ularning konsentratsiyasining ifodalanish usullari

Ko’pchilik moddalar bir - biriga (gaz – suyuqlik, suyuqlik – suyuqlik, qattiq modda – gaz, qattiq modda – suyuqlik) tarqaladi.Tarqalish natijasida geterogen yoki gamogen sistemalar hosil bo’ladi.

Bir modda ichida (muhitida) ikkinchi moddaning juda kichik zarrachalar (bo’lakchalar) holida tarqalishi (disperslanishi)dan (dispersus – tarqalgan, sochilgan, maydalangan degan ma’noni bildiradi) hosil bo’lgan mikrogeterogen sistemalar dispers sistemalar deyiladi. Har qanday dispers sistema dispersion muhitdan va unda tarqalgan modda zarrachalari – dispers fazadan iborat bo’ladi. Dispers sistemalar bir – biridan dispersion muhit va dispers fazaning agregat holati, zarrachalarning o’lchami (katta – kichikligi), ya’ni disperslik darajasi bilan farq qiladi.


Dispers sistemalarning agregat holatiga ko’ra sinflarga bo’linishi.

Dispersion muhit	Dispers faza	Shartli belgisi. Dis.faza/dis. muhit	Nomi va misol.
Qattiq	Qattiq	Q / q	Qattiq geterogen sistemalar: minerallar, betan, qotishma-lar, sitallar, kompazision materiallar
_____!!_____	Suyuq	S / q	Kapillyar sistemalar: g’ovak jismga singigan suyuqliklar, tuproqqa yutilgan namlik.
_____!!_____	Gazsimon moddalar	G / q	G’ovak sirtga ega qattiq moddalar: gazsimon mahitdagi adsorbent va katalizator
Suyuq	Qattiq	Q / s	Suspenziya va zollar: sanoat suspenziyalari, pulpa, loyqa, pastalar, iviqlar
_____!!_____	Suyuq	S / s	Emulsiya: neft, kremlar, sut, mayonez, suyuq bo’yoqlar
_____!!_____	Gazsimon moddalar	G / s	Ko’piklar: flotasion, yong’inga qarshi, sovun ko’piklari
Gaz	Qattiq	Q / g	Aerozollar: chang, tutin, kukin-simon moddalar (un, kofe, kakao…)
_____!!_____	Suyuq	S / g	Aerozollar: tuman, bulut, dezodrantlar
_____!!_____	Gazsimon moddalar	G / g	Dispers sistema hosil bo’lmaydi

Disperslik darajasiga ko’ra: dag’al dispers sistemalar 100 nanometrdan katta. Bunday sistemalar suspenziyalar (dispers muhit-suyuqlik, dispers faza-qattiq modda zarrachalari)-loyqa suv; uning suvdagi aralashmasi, emulsiyalar (dispers faza va dispers muhit-suyuqlik) bo’yoqlar, sut kabi aralashmalar kiradi. Bu dispers noturg’un sistemalar bo’lib, vaqt o’tishi bilan buziladi. Masalan, loyqa suv ma’lum vaqt tinch tursa tinadi, ya’ni tuproq zarrachalari cho’kadi. Bu sistemalarga chang (qattiq modda-dispers faza, havo-dispersion muhit); Ko’piklar (dispersion muhit-suyuqlik, dispers faza-gaz); tuman (dispers faza-suyuqlik-suv), dispersion muhit-havo ham kiradi.