Мavzu: Massalar ta’siri qonunining geterogen sistemalarga tadbiq qilinishi. Gеtеrоgеn sistеmаdаgi muvоzаnаt. Reja

3. Cho‘kmaning erishiga ta’sir etuvchi omillar
Xaroratni ortishi. Сho‘kmani eruvchanligi oshiradi.
Tuz samarasi. Вegona elektrolitlar qo‘shilganda cho‘kmani eruvchanligi ortadi. Eritmaning ion kuchi ortishi bilan izoxlanadigan bunday xolat tuz samarasi deb ataladi. BaSO₄ cho‘kmasi bo‘lgan geterogen tizimga begona (NH₄Cl, NaNO₃ va boshqa) elektrolitlar qo‘shilganda J_k = 1/2  CiZi² eritmaning ion kuchi ortadi bu esa eritmadagi, cho‘ktiriluvchi ionlar fa’olligini kamaytiradi.
Eruvchanlik qo‘paytmasi ifodasiga ionlar fa’olligi qo‘yib, termodinamik ifoda xisoblansa:
K_S = a_Ba²⁺ · a_SO4^2- = f_Ba²⁺ · [Ba²⁺] · f_SO4^2- [SO₄^2-]
[Ba²⁺][SO₄^2-] = K_S(BaSO4) /f_Ba²⁺ · f_SO4^2-
Fa’ollik koeffitsienti f = a/s doimo birdan kichik bo‘lgani sababli f_Ba²⁺ · f_SO4^2- << 1 yangi geterogen movozanatdagi ionlar ko‘paytmasi
[Ba²⁺] · [Ba²⁺]·[SO₄^2-] > K_S kiymatidan ortiq bo‘lishiga, boshqacha qilib aytganda cho‘kmani qisman erishiga olib keladi. Geterogen movozanatdagi eritmada begona ionlarni ko‘payishi eritmadagi cho‘ktiriluvchi ionlar fa’olligini kamaytirib, yangi geterogen movozanat qaror topishi uchun cho‘ktiriluvchi ionlarning ko‘proq konsentratsiyasi talab etiladi. Shunday qilib cho‘kma-eritma geterogen tizimiga begona ismli, yaxshi eruvchan, elektrolit qo‘shilganda eruvchanlikni qisman ortishi tuz samarasi deb ataladi.
Cho‘kma eriganda xosil bo‘ladigan maxsulotlar dissotsiatsiya doimiysini cho‘kmaning eruvchanligiga ta’siri. Erish maxsuloti dissotsiatsiya doimiysi erituvchining dissotsiatsiya doimiysidan kichik bo‘lganda cho‘kma albatta eriydi
↓CaCO₃ + 2CH₃COOH = Ca(CH₃COOH)₂ + H₂CO₃
K_d=1,8 ·10^-5 K_d=4 · 10^-7
K_d(CH3COOH) > K_d(H2CO3) bo‘lgani sababli karbonatlar cho‘kmasi kuchsiz sirka
kislotada xam eriydi ammo CaC₂O₄ xlorid kislotada erigani xolda, sirka kislotada erimaydi
CaC₂O₄ + 2HCl → CaCl₂ + H₂C₂O₄ K_d(H2C2O4) < K_d(HCl)
CaC₂O₄ + 2CH₃COOH erimaydi chunki K_d(H2C2O4) = 1 ·10^-2 > K_d(CH3COOH)