Мavzu: Massalar ta’siri qonunining geterogen sistemalarga tadbiq qilinishi. Gеtеrоgеn sistеmаdаgi muvоzаnаt. Reja


-ta’rif. Uy xaroratida oz eruvchan elektrolit to‘yingan eritmasidagi ionlar konsentratsiyalarining ko‘paytmasi eruvchanlik ko‘paytmasi deyiladi


Download 74 Kb.
bet2/4
Sana22.01.2023
Hajmi74 Kb.
#1109936
1   2   3   4
1-ta’rif. Uy xaroratida oz eruvchan elektrolit to‘yingan eritmasidagi ionlar konsentratsiyalarining ko‘paytmasi eruvchanlik ko‘paytmasi deyiladi.
AmBnmAn+ + nBm-
AmBn tarkibli cho‘kma uchun KS = [A]m · [B]n kvadrat kavslarda oz eruvchan elektrolitning geterogen muvozanatdagi konsentratsiyalari keltirilgan
Masalan: Ca3(PO4)2 ↔ 3Ca2+ + 2PO43- uchun KS = [Ca2+]3 · [PO43-]2
Konsentratsiya fa’ollik orqali berilsa ifoda quyidagicha bo‘ladi

K S ning mukammal ta’rifi: Oz eruvchan elektrolit ionlarining – geterogen muvozanatda stexiometrik koeffitsient darajasidagi fa’olliklar (yoki konsentratsiyalari) ko‘paytmasining xona xaroratidagi qiymati eruvchanlik ko‘paytmasi yoki solvoliz doimiysi deb ataladi
E.K. qiymadidan molyar eruvchanlikni xisoblash formulasini keltirib chiqaramiz
Ca3(PO4)2 ↔ 3Ca2+ + 2PO43-
KS = [3S]3 · [2S]2 = 27S3 · 4S2 = 108S5
KS = 33 · 22 · S3+2

Umumiy xolda AmBn tarkibli cho‘kmaning eruvchanligi

KS = [A]m · [B]n tenglamasidan, KS qiymati geterogen muvozanatdagi erigan elektrolit ionlari konsentratsiyasiga to‘g‘ri mutanosibligi qo‘rinib turibdi.
Qoida: Uxshash tarkibli oz eruvchan elektrolitlarning KS qiymati kichik bo‘lsa uning eruvchanligi kamligidan dalolat beradi
Misol:




BaSO4

SrSO4

CaSO4

KS

1 · 10-10

1 · 10-7

1 · 10-5

Eruvchanlik o‘ngdan chapga tomon kamayaboradi.


Ammo bunday solishtirish tarkibi o‘xshash bo‘lmagan cho‘kmalarga joiz emas
Misol:




KS

S

AqCl

1,78 · 10-10

1,33 · 10-5

Aq2CrO4

1,1 · 10-12

4 · 10-5

  1. Kationning to‘liq cho‘kishiga ta’sir etuvchi omillar

Taxlilda ochiluvchi ioni to‘liq cho‘kishi muxim axamiyatga ega, bunga quyidagi omillar ta’sir etadi:
2.1. Moddaning tabiati. YA’ni kation va anion orasidagi kimyoviy, ion bog‘ning mustaxkamligi, bu esa ionlar radiusi va qutblanuvchanligiga bog‘liq xolda, eruvchanlik ta’sir etadi:
Misol:




CaSO4

SrSO4

BaSO4

Kation radiusi n.m

0,104

0,120

0,138

Qutblanuvchanlik ortaboradi →

KS

2,5 · 10-5

3,2 · 10-7

1,1 · 10-10

Eruvchanlik S m/l

5 · 10-3

5,66 · 10-4

1,05 · 10-5



2.2. Erituvchi va cho‘ktiruvchining tabiati
a) Dielektrik doimiysi katta bo‘lgan qutbli erituvchilarda oz eruvchan elektrolit nisbatan ko‘proq eritdi.
b) Ochiluvchi ionni to‘liq cho‘kishi cho‘ktiruvchi elektrolitning dissotsiatsiya darajasiga bog‘liq.
Masalan: 1. MgCl2 + 2NaOH → 2NaCl + Mg(OH)2
cho‘ktiruvchi elektrolit – ishqorda OH- ionlari ko‘pligi sababli Mg2+ to‘liq cho‘kadi

  1. MgCl2 + 2NH4OH → 2NH4Cl + Mg(OH)2

cho‘ktiruvchi kuchsiz asos, (OH-) ionlarini konsentratsiyasi kam shuning uchun Mg2+ to‘liq cho‘kmaydi
3. MgCl2 + NH4OH + NH4Cl NH4Cl → NH4+ + Cl-
NH4Cl ← NH4+ + OH-
NH4Cl tuzi NH4OH dissotsiatsiyasini kamaytirgani sababli (OH-) shungalik kamayib ketadi-ki, cho‘kma xosil bo‘lmaydi.
2.3. Harorat. Odatda xarorat pasayganda ya’ni eritma sovutilganda eruvchanlik kamayishi xisobiga, kation to‘liqroq cho‘kadi. Jadvallarda KS xona xarorati 200C uchun berilgan.
2.4. Cho‘ktiruvchining konsentratsiyasi. Cho‘kma geterogen tizimdagi ionlar konsentratsiyalarining ko‘paytmasi (IK) eruvchanlik ko‘paytmasi (KS) qiymatiga teng kelgan xolatdagina boshlanadi.
Binobarin a) IK KS (CA · CV = IK < KS = [A]·[B]) cho‘kma xosil bo‘lmaydi.
б) IK = KS (CA · CV = [A]·[B]) cho‘kma xosil bo‘laboshlaydi.
в) IK > KS (CA · CV > A]·[B]) bo‘lganda geterogen tizimdagi ionlar konsentratsiyasi elektrolitning molyar eruvchanligidan katta bo‘gani uchun tizim geterogen xolatda, ya’ni cho‘kma albatta bo‘ladi.


2.5. Oz eruvchan elektrolitni to‘liq cho‘kishiga bir ismli ionli yaxshi eruvchan elektrolitning ta’siri.
BaSO4 cho‘kmasining ustidagi to‘yingan eritmasiga, cho‘kmadagi anionga bir ismli ioni bo‘lgan, Na2SO4 eritmasidan qo‘shilganda geterogen muvozanat chapga siljib, tiniq eritma loyqalanishi ya’ni ko‘shimcha BaSO4 xosil bo‘lishini kuzatish mumkin.
Na2SO4 → 2Na+ + SO42-
BaSO4 ↔ Ba2+ + SO42-
Demak cho‘kmadagi ion bilan bir ismli bo‘lgan ion konsentratsiyasi ortganda geterogen movozanat cho‘kma xosil bo‘lish tomoniga siljigani sababli to‘liq cho‘kish sodir bo‘ladi, ya’ni muvozanat xolatida cho‘kma ustidagi eritmada, bir ismli ion bo‘lmagan dastlabki xolatdagiga nisbatan, cho‘ktirikluvchi (Ba2+) ionlarining konsentratsiyasi kamayadi.
Shunday qilib, geterogen movozanatdagi to‘ingan eritmaga bir ismli, yaxshi eruvchan elektrolit eritmasi qo‘shilganda, oz eruvchan elektrolitning eruvchanligi yanada pasayadi. Demak, cho‘ktiruvchining ortiqcha miqdori qo‘shilganda to‘liq cho‘ktirshiga erishiladi.



Download 74 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling