Мавзу: Механизмларни қўзғалувчанлик даражасини аниқлаш

Амалий машғулот №1

Мавзу: Механизмларни қўзғалувчанлик даражасини аниқлаш.

Механизмнинг қўзғалувчанлик даражаси тушунчаси унинг звеноларини минимал вариантда ҳаракатланиши.

ХХ асрнинг бошларида рус олими П. Л. Чебишев томонидан текис механизмлар учун эркинлик даражасини аниқлаш структура формуласи яратилди.

Бу ерда: W – Механизмни эркинлик даражаси;
н – Қўзғалувчи звенолар сони;
П_Ҳ– қуйи кинематик жуфтлар сони;
П_Б – олий кинематик жуфтлар сони
С – қайтарилувчи боғланишлар ёки ортиқча звенолар сони.
Механизмни эркинлик даражаси – бу ҳамма звенолар ҳолатини бир хилда аниқлайдиган боғланмаган координаталар сони.
Механизмлар таркибидаги барча звенолар бир текисликда ёки бир-бирига паралел текисликларда ҳаракат қилса, бундай механизмлар текисликда ҳаракат қилувчи (текис) механизмлар деб аталади.

Механизмни қўзғалувчанлик даражасини аниқлашга доир масала.

1-мисол. Шарнир ричаглиги 4 звеноли механизмнинг қўзғалувчанлик даражаси аниқлансин (1-шакл).



Ечиш: Қўзғалувчи звенолар сони н=3; қуйи кинематик жуфтлар сони п₁=4; олий кинематик жуфтлар сони п₂=0.
Механизмнинг қўзғалувчанлик даражаси Чебишев формуласига асосан:


W=3∙3-2∙4-0=1

Демак, механизм барча звеноларнинг ҳолатлари ундаги битта звенонинг ҳолатига боғлиқ, яъни механизмнинг ягона етакчи звеноси бор.

2-мисол. Шарнир ричаглиги 5 звеноли механизмнинг қўзғалувчанлик даражаси аниқлансин (2-шакл).



Ечиш:н=4; п₁=5; п₂=0.
W=3∙4-2∙5-0=2
Демак, механизмда иккта етакчи звено бор.
3-мисол: Кулочокли механизмнинг қўзғалувчанлик даражаси аниқлансин (3-шакл).

Ечиш: н=2; п₁=2; п₂=1(А нуқта).
Демак:W=3∙2-2∙2-1=1.
Механизмнинг етакчи звеноси битта экан.