Mavzu: Menejment qonunlari va tamoyillari

• Ushbu taqdimotda bozor iqtisodiyotining shart-sharoyitlari, boshqaruv tizimining hususiyatlari, menejment qonunlari, Menejmentda yaxlitlanish qonuni va uning qismlari, markazlashtirilgan tashkilotlar, boshqarish tamoyillari va ularning turlari haqida to’liq ma’lumotlar beriladi.

• Mavzu: Menejment qonunlari va tamoyillari

• REJA:
• Menejment qonunlari.
• Menejmentda yaxlitlanish qonuni va uning qismlari.
• Markazlashtirilgan tashkilotlar.
• Boshqarish tamoyillari.

• TAYANCH IBORALAR:

• Menejment qonunlari, tamoyillar, iqtisodiy
• qonun, bozor boshqaruvi, yaxlitlash qonuni,
• boshqaruvni ixtisoslashtirish,difrensiylashtirish,
• professionalizm, mikroiqlim va korporativ,
• markazlashtirilgan tashkilotlar.

• Menejmentning qonun va qonuniyatlari.

• Iqtisod boshqaruvining qonun va
• qonuniyatlari ob'ektiv iqtisodiy toifadir.
• Ular boshqaruv jarayonining shaklini,
• tarkibini belgilaydi.
• «Qonun» va «qonuniyat» tushunchalari
• ommaviy va shaxsiy ma'noga ega.
• Qonun ko‘proq umumiy tushunchalarni
• aks ettiradi, qonuniyat esa —
• bu qonunni amal qilinishi,
• uning qismi, uning bir tomonidir.

• "Fanimizda «qonun» deganda
• turg‘unlik, ob'ektiv, zaruriy va
• ma'lum sharoitlarda takrorlanuvchi
• xodisalar, munosabatlar
• tushuniladi. Shunday qilib
• qonunlar ma'lum
• tuplamdagi xodisalar
• moxiyatini aks ettiradi.

• Qonuniyat hakida gapirilganda qonunni dastlabki etapini sezish ko’zda tutiladi,
• ya'ni avval qonunni topish, tushunish, xodisalardagi bir necha
• o’xshash sifatlarni yoki bog‘liklarni taxlil kilish, so’ngra u moxiyat,
• umumiylashtirilgan tushuncha sifatida aniqlanadi va tushuntiriladi.

• Boshqaruvni ixtisoslash qonuni.
• Boshqaruvni yaxlitlanish qonuni.
• Boshqaruvni zaruriy va yetarli markazlashtirish qonuni.
• Boshqaruvni demokratizatsiyalashtirish qonuni.
• Vakt qonuni (vaktni tejash).

• Bozor boshqaruviga tegishli umumiy qonunlar turiga
• quyidagilarni kiritish mumkin:

• Xozirgi zamon menejmenti quyidagi
• vazifaviy boshqaruv turlariga ega:

• |Kompaniyaning siyosatini boshqarish.
• Umumiy masalalarni boshqarish.
• Ishlab chiqarishni boshqarish.
• Operatsiyalarni boshqarish.
• Ko’tara savdoni boshqarish.
• Moliyani boshqarish.
• Marketing va sotuvni boshqarish.
• Xodimlarni boshqarish.

• Boshqaruvda yaxlitlanish o’zining quyidagi qismlari
• orqali namoyon bo’ladi:

• Menejmentning maqsadi
• yaxlitlanish omilidir.
• Maqsad barcha odamlarni
• mexnat jarayonida
• birlashtiradi.

• Boshqaruv mexanizmi
• muvozanatlashtirilgan usul va boshqaruv
• jarayoni.

• Menejmentdagi yaxlitlashish jarayonini belgilovchi
• omillarga yana uning ijtimoiy-psixologik va
• ijtimoiy-iqtisodiy qismlari kiradi:

• Mikroiqlim va korporativ madaniyati
• (ushbu jamoadagi boyliklar tizimi) —
• korxonada, firmada barcha
• ishlovchilarni birlashishiga
• imkon yaratadi va ularni
• mexnatdagi faolligini oshiradi.

• Boshkaruv apparatini
• infrastrukturasi (ya'ni ijtimoiy-
• maishiy sharoitlar va ob'ektlar)
• o’ta quvvatli yaxlitlanish
• omili xisoblanadi, qachonki
• firma raxbariyati zaruriy
• diqqat e'tiborni qaratsa,
• aksincha infrastrukturani
• yomon tashkil qilsa boshqaruv
• samarasi firmada pasayadi.

• tizimni taraqqiyotini belgilovchidir. Boshqaruvda yaxlitlanish
• qonuni kibernetika kabi xukm suradi. Tizim xar xil xolatda bo’lishi
• mumkin. Yaxlitlanishni taraqqiyot jarayoni yangi xolatga o’tishga
• xarakat qiladi, ammo ma'lum chegara mavjud, undan keyin
• yaxlitlanishga karshi xolat boshlanishi mumkin. Ishlab chikarishni,
• savdoni, bank ishini boshqarish amaliyotida yaxlitlanishga qarshi
• xolat yaxshi yo’lga qo’yilgan menejment yangi muammolar bilan
• To’qnashsa, boshqaruvni ba'zi bir tomonlarini qayta ko’rib chiqish
• zarurati tug’ilsa, yangilik kiritish zarurati yuzaga kelsa, yangi
• xodimlarni tayyorlash kerak bo’lib qolsa yuzaga keladi.

• bu

• Yaxlitlanish

• Markazlashmaslikning ustuvorligi

• O’ta yirik tashkilotni
• markazlashtirib boshqarish qiyin,
• chunki katta xajmdagi
• axborot bunga yo’l qo’ymaydi.
• Qaror qabul qilish
• qiyinchiligi ham oshadi.

• Markazlashmaslik qaror
• qabul qilish xuquqini rahbarga
• yuklaydi, chunki u muammoga
• yaqin turadi, hammadan ko’ra
• uni yaxshi biladi.

• Markazlashmaslik yosh
• raxbarlarni vazifa bo’yicha tez
• ko’tarilishini hamda firma
• bilan birga o’sishini
• ta'minlaydi.

• Menejment turini tashkilotda, ya'ni u markazlashgan boshqaruv tarkibiga ega ekanligini, quyidagi tavsiflar bilan belgilash mumkin:

• Pastki saviya
• boshqaruv
• tomonidan qabul
• qilinadigan qarorlar
• soni.Keyinchalik
• past saviyadagi
• raxbarlar qarorining
• soni ko’p bo’lsa,
• shunchalik
• markazlashmaslik
• darajasi ko’p buladi.

• Qarorlarni
• muximligi.
• Pastki va
• o’rta saviyalarda
• muxim masalalar
• bo’yicha ko’plab
• qarorlar qabul
• qilinishi mumkin.

• Qo’l ostidagilarni
• ishi ustidan
• qilinadigan
• nazoratlar soni.

• Ko’prok markazlashtirilmagan tashkilotlarda oliy bo’g’in raxbarlari
• qo’l ostidagilarni yoki raxbarlarni kundalik qarorlarini
• kamdan-kam nazorat qiladilar, chunki qarorlar
• ko’pinchi to’gori qabul qilinadi.

• Taraqqiy topgan davlatlarda menejment qayta qurish jarayonini boshidan
• kechirmokda, ularda markazlashmagan boshqaruv tarkibi
• anik ko’zga tashlanadi.

• Boshqaruvni demokratizatsiyalash. Boshqaruv faqat shunda samarali bo’ladi,
• qachonki u odamlar manfaatiga to’g’ri kelsa. Buning uchun boshqaruv
• faqat haqiqiy ish ustalariniki emas, balki demokratik xam bo’lmog’i kerak
• (grekcha «demos» odamlar, xalq degani). Amalda ushbu qonun jamoada
• xukmronlar va bo’ysunuvchilar orasidagi o’zaro munosabatni aks ettiradi.

• Vaqt qonuni (vaqtni boshqaruvchi qonun).

• Vaqt qonuni yoki vaqtni iqtisod qilish bozor iqtisodining muhim qonuni xisoblanadi.

• Vaqt iqtisodiy toifaga aylandi, uning qiymati kompaniyaning
• faoliyatini hamma tomonini qamrab oladi (ishlab chiqarishni tezligi,
• kapitalni aylanishining tezligi, o’zgarishga munosabat va boshkalar).

• Vaqtdan yutish-

• bu o’zingizning raqobatchilardan vaqtni yutish,
• tezroq, yangi bozorlarni izlab topish, xammadan avval
• yangi maxsulot ishlab chiqarishga o’tish, boshqaruv tarkibini qayta
• qurishga ulgirish va boshqalar. Ushbu qonun bilan muvaffaqiyat sabablari
• (yoki aksincha yo’qotish) faqat bitta korxonada, kompaniyada emas,
• balki bir qator xolatlarda barcha iqtisod tizimi, davlat yoki
• region iqtisodi bog’liq.

• NAZORAT SAVOLLARI:

• Menejment qonunlari nimalardan iborat.
• Menejmentda vaqt qonuni axamiyati.
• Bozor boshqaruviga tegishli umumiy qonunlar
• turiga nimalarni kiritish mumkin.
• 4. Xozirgi zamon menejmenti qanday vazifaviy
• boshqaruv turlariga ega.
• 5. Markazlashtirishning ustuvorligi deganda
• nimani tushunasiz.

• FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI:

• 1. I.A. Karimov. O’zbekiston iqtisodiy isloxatlarni chuqurlashtirish yo’lida.
• “O’zbekiston”, 1995 y.
• 2. S.S. G’ulomov. Menejment asoslari. “Sharq nashriyoti” T-2002 y.
• 3. Valijonov R, Qobulov O. “Menejment” Namangan 1997 y.
• 4. A. Ro’zmetov. Madaniyatda menejment va iqtisod asoslari.
• 5. S.S. G’ulomov. Tadbirkorlik va kichik biznez. Toshkent sharq 2002 y.
• 6. A. To’xtaboyev, A. Ergashev. Tashkiliy xatti-xarakatlar (xulq).
• Xayot nashriyoti. Andijon 2001 y.