Мавзу: Мезолит Режа

Мезолит даври чайласи

Мезолит даври тош қуроллари.

Мезолит даври тош қуролари. 1-нуклеус, 2-трапеция, 3-сигмент, 4-парақа, 5-бигиз, 6-қадама, 7-8- доирасимон қирғичлар, 9-суяк гарпун, 10-болта, 11-12-ўқлар, 13-қирғич, 14-трапеция, 15-суяк бигиз, 16-бигиз учун қадама, 17-18-қирғичлар, 19-20-ўқлар, 21-22- нуклеуслар.

Тош қуроллари турлари.

Ўзбекистонда мезолит даврининг ўрганилиши

• Ўзбекистонда илк мезолит даврига оид манбалар XX аср бошларида топилган. Мезолит даврини системали ўрганишни А.П.Окладников бошлаб берган. Кейинчалик Катта ва Кичик Балхаш ҳудудларида кўп қатламли мезолит даврига оид ёдгорликлар, Устюртда, Марказий Фарғонада, Қизилқум, Помирда мезолит ёдгорликлари кўплаб топилган.
• А.М.Мандельштам, Х.Ю. Юсупов, Ю.А.Заднепровский, Ў.Исломов—Фарғонада, Е. Бижанов, В.Ягодин, А.Виноградов, Г.Ходжаниёзовлар Устюртда тадқиқот ишларини олиб бордилар. Лекин Ўзбекистон мезолити бошқа даврларга нисбатан кам ўрганилган. Ў.Исломов шу кунга қадар Ўзбекистон ҳудудида ўрганилган ёдгорликларни учта ––Фарғона, Тошкент ва Сурхандарё территориал хусусиятларга бўлди.

Қўшилиш макони

• Тошкентнинг ғарбида қадимги Бўзсув анҳорининг чап соҳилидан топилган. У ердан нуклеуслар, майда парақачалар, қирғичлар ва ҳеч бир маконда учрамайдиган учбурчак шаклидаги қуроллар топилган. Қўшилишнинг маданий қатламидан топилган мазкур қуроллар сўнги тош даври қуролларига нисбатан ўзининг анча ихчамлиги ва қурол турларининг хилма–хиллиги билан ажралиб туради. Бу ердан топилган нуклеуслар ва қирғичлар Фарғонадаги Обишир I, Y, Аччикўл ва Мачайдан топилган нуклеуслар ва қирғичларга ўхшаб кетади. Лекин Қўшилишдаги қуроллар анча қадимий архаик хусусиятга эгадир. Қўшилишдан топилган қуролларда ўзига хослик ҳам бор, яъни бу ерда геометрик шаклда ясалган қуроллар учрамайди. Шунингдек, Қўшилишда бошқа маконларда бўлган пичоқсимон парақалар топилган эмас. Қўшилиш қуролларининг баъзилари Яқин ва Ўрта Шарқдаги Шанидавр, Палигавр, Гари-Камарбанддан топилган қуролларга ўхшаб кетади.
• Айртом ёдгорлиги жанубий Ўзбекистондаги мезолит даври ёдгорликларидан бири ҳисобланади. У Термиздан 18 км шарқда, Амударёнинг ўнг соҳилида жойлашган кўп қатламли ёдгорликдир. Бу ердан мезолит даврига оид тош қуроллар, нуклеуслар, пичоқсимон парақалар, учриндилар, қирғичлар, тешгичлар, тош пармалагичлар, ўқ ва найза учлари топилган. Улар Обишир, Тутқовул, ёдгорликларидан топилган тош қуролларига ўхшаб кетади.