Мавзу. Миллий ИҚтисодиётнинг нисбатлари, мувозанати ва циклли ривожланиш тавсифи

МАВЗУ. Миллий ИҚТИСОДИЁТНИНГ нисбатлари,
МУВОЗАНАТИ ВА ЦИКЛЛИ РИВОЖЛАНИШ ТАВСИФИ
Режа:
1. Иқтисодий нисбатлар ва уларнинг турлари.
2. Иқтисодий мувозанат, уни таъминлаш шарт-шароитлари ва аниқлаш усуллари.
3. Иқтисодий циклларнинг мазмуни ва асосий турлари.
4. Иқтисодий цикл назариялари. Циклларнинг асосий турлари.
5. Инқирозларнинг мазмуни ва турлари.

Миллий иқтисодиёт миқёсида жамиятнинг даромадлари ва харажатлари ўртасидаги мувозанат асосий ўрин тутиб, бу ялпи таклиф (яратилган миллий даромад) ва ялпи талаб (фойдаланилган миллий даромад) ўртасидаги мувозанатнинг ўзига хос намоён бўлишидир. Мавзуда дастлаб иқтисодий мувозанат тушунчаси ва ишлаб чиқариш мувозанати даражасини аниқлашга турлича ёндашувлар қараб чиқилади. Ижтимоий такрор ишлаб чиқариш мутаносибликлари тизими ва уларнинг даражаси ҳамда тармоқлараро баланснинг мазмуни баён этилади. Макроиқтисодий мувозанатга эришишнинг бозор механизмларини ёритиб берилади.

Мавзуда шунингдек иқтисодий циклларга, яъни иқтисодиёт учун хусусиятли бўлган ишлаб чиқариш, бандлилик ва нарх даражасининг даврий тебранишларига умумий тавсиф берилади. Кейин иқтисодий цикл фазалари ва даврий тебранишнинг сабаблари қараб чиқилади. Таҳлил давомида таркибий ва аграр инқирозларга ҳамда уларнинг хусусиятларини ёритиб беришга алоҳида ўрин ажратилади.


1. Иқтисодий нисбатлар ва уларнинг турлари
Иқтисодий мутаносиблик (нисбатлар) – иқтисодиётнинг турли томонлари ва соҳалари ўртасида миқдор ва сифат жиҳатдан маълум мослик бўлишидир. Бунда тенглик шарт бўлмай, улар мос келувчи нисбатларда (масалан, 2:3, 5:3, 3:1) бўлиши мумкин.
Мутаносибликларни қуйидаги гуруҳлари таркибига киритиш мумкин.
1. Умумиқтисодий тавсифдаги мутаносибликлар. Бунга миллий даромаддаги таркибий қисмлар: истеъмол фонди ва жамғариш фонди ўртасидаги; иқтисодиётдаги товар ва хизматлар массаси билан пул массаси ўртасидаги; аҳолининг даромадлари билан харажатлар ўртасидаги мутаносибликларни мисол қилиб кўрсатиш мумкин.