Mavzu: Miraziz A'zam she'rlarining obrazlar olami

Dum-dumaloq jonivor,
Tikanak choponi bor...
Shunisi xarakterliki, shoir kirpiga o`zbekcha milliy to`n kiydirib, she’rlarga mahalliy ma’no beradi, bolalarning tushunishini osonlashtiradi.
Shoir ijodiga nazar tashlasak, mehnatga muhabbat mavzui alohida o`rin tutishini aytish mumkin. “Bobomning mehnati”, “GES qurilishi”, “Mirob”, “Bu binoni kim qurgan?”, “Etik”, “Madraim payvandchi”, “Mamajon shofyor” va boshqa shu kabi she’rlarida mehnat simfoniyasi jaranglab turadi. Bu yerda shuni ham ta’kidlab o`tish zarurki, mehnat ahlini sevish, ularning bunyodkor faoliyatlarini qadrlash birinchi o`rinda tasvirlanadi.
“Etik” she’rining qahramoni Solijon degan bola. U hali kichkintoy bo`lishiga qaramasdan mushohadasi o`tkir, odobli. U «O`rdak burunli kavkazcha etigiga gard yuqtirmaydi». Shunga ko`ra uni olifta bola ekan, deb o`ylash ham mumkin.
Shoir Solijon bilan uning etigi orasidagi munozaraga diqqatni qaratadi. Etik o`zining chiroyliligini ko`z-ko`z qilmoqchi bo`ladi:
Ko`p chiranma husningga,
Rahmat deb qo`y bir marta
Seni tikkan ustangga.
Solijonning “o`rdak burunli kavkazcha” etigini «puf-puflab» kiyib yurishi – uning tikilishiga sarf qilingan mehnatni yaxshi bilishidan, e’zozlashidan. Bolalar tabiatan odam va olam sirlarini bilishga astoydil qiziqadilar. Shoirning “Dunyoda eng kuchli nima?” she’ri ana shu qiziqishning badiiy ifodasi sifatida e’tiborga loyiq. Shoir filni “tog’ni ortsang ko`taradi», sherni “filni ham tikka eydigan”, suvni “daryo, soy, irmoqlari, buloqlari ko`p”, sovuqni “daryolarni tosh qotirgan”, issiqni “qish sovuqni qochirgan”, tog’larni “tog’u toshni qulatar”, quyoshni “qarimaydi, uchmaydi” deb har xil mavjudot va hodisalarga xos xarakterli xususiyatlarni g’oyat jonli, qiziqarli ifodalab, ularni bolalarning suhbati orqali poetik ravishda gavdalantiradi. Buni o`qigan bola hodisalarning sababini, ularning hayotdagi o`rnini tushunib oladi. Bu bolaning fikrini, qobiliyatini, ongini, dunyo haqidagi tushunchasini oshiradi. Ayniqsa, yosh kitobxon dunyoda kuch-qudrat, aql-zakovatda insonga teng keladigan hech narsa yo`q ekanligini bilib oladi:
O`sha kuchli o`zimiz,
Borliqning egasimiz...
Xotiringiz bo`lsin jam,
Dunyoda kuchli odam!
Maktab o`quvchilari har yili necha ming tonnalab temir-tersaklar yig’ib topshiradilar. Bu hol an’anaga aylanib ketgan. Maktab o`quvchilari bu ishga astoydil kirishib “Kim ko`p to`plashga” o`ynaydilar. Natijada, musobaqalar qizib ketadi. Shoir temir-tersak yig’ish chog’idagi o`quvchilarning qizg’in mehnatini, temir-tersaklarning xalq xo`jaligidagi o`rnini, ulardan nimalar tayyorlanishini “Temirlar o`yini” she’rida ifodalaydi.
Temirlar o`yinini ifodalashda shoir bolalarbop vosita, ohang topgan. She’rni o`qir ekansiz, temir-temirsaklarni jonlantirish asosida ularning har biriga o`ziga xos tasvir topishi va g’oyani obrazli ifodalay olishini kuzatish mumkin:
Temirlar jarang-juring,
O`ynashib diring-diring,
Deyishar: «Yuring-yuring»
Tushdilar qiziq – tantsa.
“Temirlar o`yini”dagi “siniq pero”, “buzuq ruchka”, “eski chelak”, “cho`loq ketmon”, “zang bosgan mix”, “keraksiz kalit”, “uzuq zanjir”larning o`z holiga achinishi, bolalar mehnati, tashabbusi tufayli ular ham xalq xo`jaligini rivojlantirishda yaroqli bo`lishidan xushnudligi yanada aniq, jonli, lo`nda ifodalanadi: endi ular keraksiz bo`lib har erda sochilib yotmaydi. Zavodlarda eritilib, qayta quyilgandan so`ng mehnat qurollariga aylanishadi, ya’ni o`z o`rnini topishadi:
Qurilishga boramiz,
O`z o`rnimiz olamiz.
Shoir she’rning ikkinchi qismida maktab bolalari o`zlari to`plagan temir-tersaklarni zavodga topshirsalar, ulardan nimalar yasalishini tushuntirishga o`tadi:
... Elektr salqi simlar,
Trolleybus, dizellar,
Poezd, vagon, po`lat iz,
Daryoni shart to`sgan GES...
Hattoki qisqich, chelak,
Tegirmonda sim, elak,