Mavzu: Moddiy zaxiralar klassifikatsiyasi va ularning asosiy nazorat tizimlari Mundarija: Kirish I bob. Moddiy zaxiralar haqida umumiy tushuncha

Т = K_b + S – K_o
bu yerda:
Т - sotilgan tovarlar tannarxi
K_b - davr boshiga tovar moddiy zahiralari koldigi;
S - sotib olingan tovar-moddiy zahiralar
K_o - davr oxiriga tovar-moddiy zahiralar qoldigi;
Hisobot davrining oxirida tovar-moddiy zahiralari qoldiqlarining inventarizatsiyasi natijalari bo’yicha tovar-moddiy zahiralarini hisobga olish balans hisobvaraqlarining debetlanishi yoki kreditlanishi “Тovar-moddiy zaxi-ralari bo’yicha tuzatishlar” yoki “Materiallar harid qilish bo’yicha xarajatlar” hisobvaraqlar bilan bog’lanishda tuzatish yozuvlari qilinadi. ТMZlarini hisobga olishning davriy tizimi ularning harakatini muntazam nazorat qilib borishni imkoniyati bo’lmaydi, chunki ТMZ qanchasi sotilgan va qanchasi qolganligini muntazam aniqlab borishni imkoniyati bo’lmaydi. ТMZlarini hisobvaraqlarda aks ettirilishi quyidagicha amalga oshirilib boriladi:
1. Mol etkazib beruvchilardan ТMZlari harid qilib olinganda (davr mobaynida sotib olishlarga ushbu o’tkazma muntazam berib boriladi):
Dt Davriy hisobda ТMZni sotib olish
Kt Mol etkazib beruvchilar va pudratchilarga to’lanadigan hisobvaraqlar
2. Davr oxirida inventarizatsiya o’tkazilgandan keyin, ТMZlari qoldig’i aniq-
langan vaqtda:
Dt Yakuniy moliyaviy natija
Kt Davriy hisobda ТMZni sotib olish
3.Inventarizatsiya natijasida aniqlangan ТMZlari qoldig’idagi farqga (agar boshlang’ich qoldiq yakuniy qoldiqqa nisbatan kamroq bo’lsa):
Dt Ombordagi tovarlar
Kt Davriy hisobda ТMZ bo’yicha tuzatishlar
4. Inventarizatsiya natijasida aniqlangan ТMZlardagi farqqa qoldig’iga (agar boshlang’ich qoldiq yakuniy qoldiqqa nisbatan ko’proq bo’lsa):

Dt Davriy hisobda ТMZ bo’yicha tuzatishlar

Kt Ombordagi tovarlar

Butun hisobot davri davomida sotilgan tovar-moddiy zahiralarining tan-narxi tovar-moddiy zahiralari bo’yicha tuzatishlar hisobvaraqning qoldig’iga, ma-teriallar xarid qilish bo’yicha xarajatlar hisobvaraqning debeti bo’yicha yig’ilib boradi. Hisobvaraqlar rejasida davriy hisob tizimidan foydalanish maqsadida alohida “ТMZ larni xarid qilish” hisobvarag’i ajratilgan. Davriy hisob ti-zimida yil davomida harid qilingan tovar moddiy zahiralar summasi ana shu hisobvaraqning debetiga yozib boriladi. Yil oxirida hisobot tuzish maqsadida o’t-kazilgan inventarizatsiya natijasida ombordagi ТMZ qoldig’i aniqlandi. Bu ma’lumotlarga asosan ikki muhim axborotni: sotilgan tovarlar tannarxini (agar ulgurji savdo bo’lsa) yoki sotilgan tovarlar tannarxiga kiritilishi lozim bo’lgan material xarajatlarni (agar ishlab chiqarish bo’lsa) va albatta, moliyaviy natija - foyda yoki zararni aniqlash mumkin.
Xulosa
Tovar-moddiy zaxiralar xisobida boshqaruv va moliyaviy hisob ob'ektlarini aniq belgilab olinishi va uni tadqiq etish natijasida shunday xulosaga kelish mumkinki, ushbu masala yuzasidan aniq chegaralanish xaligacha belgilanmagan. Bu nafaqat material xarajatlarida, balki xisobning boshqa ob'ektlarida xam ko'zga tashlanadi. Tovar-moddiy zaxiralar baxolanishi va uni auditni takomillashtirish yuzasidan yuqoridagi fikr va muloxozalarni umumlashtirgan xolda quyidagi xulosalarga kelindi: Iqtisodiyotini modernizatsiyalash sharoitida xujalik faoliyati jarayonining yakuniy bosoqichidan olinadigan tayyor maxsulotlarning tannarxidagi sarflangan xom-ashyo va materiallarning ulushini imkoniyati boricha kamaytirish muxim o'rin tutadi, chunki, talab va taklifdan kelib chiqqan xolda ularga o'rnatilgan baxo (chunki, ushbu baxolarni tartibga solib turuvchi omil - bu tannarxdir) maxsulotlarning xaridorgirlik darajasini belgilaydi