Mavzu: monopoliya va uning vujudga kelish sabablari. Iqtisodiy monopolizm va uning salbiy oqibatlari

Referat ishining maqsadi. Referat ishining maqsadi shundan iboratki, monopoliyalarning salbiy jihatlarini ko’rsatib berish va iqtisodiyotda sog’lom raqobat muhitini tashkil etish uchun takliflar keltirishdan iborat. Monopoliya yangi tashkil topgan iqtisodiyot uchungina foydali bo’lishi mumkin. Iqtisodiyotni rivojlantirish uchun esa raqobat muhitini shakllantirish
Referat ishining vazifalari. Asosiy vazifalardan biri raqobat muhitini shaklantirishni o’rganish va monopoliyalarning vujudga kelishini oldini olish bo’yicha fikr-mulohaza yuritish.
Jahon mamlakatlari tajribasi ko’rsatadiki, monopoliyalarga qarshi qonunchilik, asosan, quyidagi yo’nalishlar bo’yicha shakllanadi: 1) ishlab chiqarish (tarmoq)ni boshqa ruvchi qonunlar. Bu qonunlarga ko’ra, hech bir korxona (korporasiya) biror turdagi mahsulot ishlab chiqarishning yarmidan ortig’ini nazorat qilishga haqli bo’lmaydi; 2) barcha yirik korporasiyalar ishtirokchilari boshqa korporasiyalar aksiyalarining ma'lum cheklangan miqdordan ortig’iga ega bo’la olmasligi kerak; 3) baholarni bozor muvozanati belgilangan darajadan yuqori yoki past tutib turish, narx ustidan kelishib olishni taqiqlovchi kartellarga qarshi qonunlarni joriy qilish. Milliy iqtisodiyotda davlatning monopoliyalarga qarshi siyosati raqobat oldidan shakllanib bo’lgan mamlakatlarda raqobatchilik muhitini takomillashtirish, bozor iqtisodiyotiga o’tayotgan mamlakatlarda esa bu muhitni yangidan shakllantirishga qaratiladi.
Referet ishining ob’ekti. Referat ishining ob’ekti sifatida bozorni olishimiz mumkin. Chunki bozorda raqobatchilar ham monopol ham bo’ladi. Bu oddiy bozor emas butun bir iqtisodiy tizimdir.
Referat ishining ilmiy va amaliy ahamiyati. Real hayotda bozorda yagona firma faoliyat ko’rsatadigan vaziyatni topish qiyin. Monopoliya termini ayniqsa «sof» monopoliya doimo shartli ravishda qo’llaniladi.
Mukammal raqobat va «sof» absolyut monopoliya — bu bozordagi ikki qutb, ikki mantiqiy chegarani ifodalovchi nazariy abstraktsiya. Uni quyidagi ko’rinishda ifodalash mumkin.