Мавзу: Морфемика сўзнинг морфем структураси ҳақидаги таълимот

3-savol bo’yicha savol va topshiriqlar

3.1.
1-topshiriq. Tub va morfem strukturali so’zlarni ikkiga ajrating:

kitobcha, qizilcha, ishchi, aqlli, mevasiz, uy, mard, kitoblar, boshliq, go’zal, uch, o’tir.
3.2.
1-topshiriq. So’z shakldagi ma’noli qism – morfema chegarasini qiyoslash orqali aniqlang (o’zakdoshlik va qo’shimchadoshlik belgisiga ko’ra): paxta, paxtakor, paxtazor, paxtachilik; sholikor, shifokor, g’allakor.
3.3.
1-topshiriq. Berilgan bandlardan qaysi birida morf haqida to’g’ri va to’liq ta’rif berilgan:
A. So’z yasovchi va forma yasovchi qo’shimchalardan tarkib topgan har qanday so’z shakl morf deyiladi.
V. So’zshaklning asosiy va qo’shimcha ma’no anglatadigan qismlariga morf deyiladi.
S. So’zshakl tarkibida ajratiladigan eng kichik ma’noli qism morf deyiladi.
D. So’zshaklning yasalish asosi va yasovchi vosita sifatida ajratiladigan qismlari morf deyiladi.
3.4.
1-topshiriq. Berilgan so’zlarni o’zak va affiksal morflarga ajrating: paxtasiz, oyoqla, paxtala, paxtachilik, yurtboshimiz, prezidentlikka, temiryo’lchilarning, odamgarchilikdan.
3.5
1-topshiriq. Berilgan so’zlarni o’zak va affiksal morflarga ajrating va ularni ma’nosiga, vazifasiga ko’ra munosabatini tushuntiring:
gul - gulzor, choy - choydan, bo’yoq - bo’yoqli, qiz - qizcha,toy - toychoq, opa - opajon, qalam - qalamim, uy - uylar.
3.6.
1-topshiriq. Berilgan so’zshakllarni morflarga ajrating va o’zak morflar ma’nosi hamda vazifasini aytib bering:

1. 
   qiz – qizaloq – qizcha; besh – beshinchi – beshtacha;
   
2. 
   yuv – yuvin – yuvintir;
   
3. 
   bog’ – bog’bon – bog’dorchilik.
   

3.7.
1-topshiriq. Keltirilgan affiksal morflarning ma’nosi va vazifasiga ko’ra turini ayting (aniqlang):
A. -chi, -dosh, -m, -ma, -iy, -viy, -siz;
B. -m, -ing, -dik, -ingiz; -man, -san, -di;
V. -gan, -r -ar, -gach, -kach, -guncha, -kuncha, -lar, -dagi, -dek, -day, -xon, -jon, -gina, -kina, -dir, -giz, -sat.
3.8.
1-topshiriq. Berilgan so’zlardagi affikslarning joylashish o’rniga ko’ra qanday nomlanishini ayting:
Baquvvat, boaql, betuz, serharakat: izma-iz, rangba-rang; kulolchilik, undan, bildik. 3.9.
1-topshiriq. So’zlar tarkibini asos, qo’shimcha va allamorfligiga ko’ra ajrating:
Maktabxonalardan, bog’bonlarimiz, vatandoshlardan, aqlli; maktabga, toqqa, bilakka, boqqa.