Mavzu: Muloqot ijtimoiy va shaxslararo munosabatlarning ifodasi sifatida Mashg‘ulotning maqsadi

1. Mulokotning kommunikativ tomoni ― shaxslararo axborotlar, bilimlar goyalar, 
fikrlar almashinuvi. Bu jarayonning asosiy vositasi ―til. ( yozma-ogzaki, monologik-dialogik 
nutk) Diologik nutkning mazmuni, xarakteri, davomiyligi mulokotga kirishgan shaxslarning 
shaxsiy karashlariga, kizikishlariga, bir-birlariga bulgan munosabatlariga,maksadlariga bevosita 
boglik buladi. Ukituvchi-ukuvchi, siyosiy raxbarlarning, diplomatlarning,dugonalarning suxbati 
bir-biridan fark kiladi.Monologik nutk bir kishining boshka kishiga murojaati― fikrlarning 
mantikan tugal bulishi, grammatik konun-koidalarga rioya kilish kerak. Odamlarning mulokot 
jarayonida suzlardan tashkari turli xil xarakatlardan, kiliklardan, xolatlardan, kulgu, oxanglardan 
xam foydalanadilar. Mimika, kuz karashlar, tuxtashlar (pauza) ifodalari va xokazo. Buyuk rus 
yozuvchisi L.Tolstoy odamlarda 97 xil kulgu turi, 85 xil kuz karashlar turi borligini kuzatgan. 
Andreyevaning yozishicha, odam yuz ifodalari, nigoxlarining 2000 ga yakin kurinishlari bor.
Bu noverbal mulokat vositalarining milliy va xududiy xususiyatlari bor. Masalan . uzbek 
xalkining mulokot jarayoni boy, uzaro munosabatlarning bevosita xarakteri unda shunday 
vositalarning kuprok ishlatilishi bilan boglik. Bolgarlar biror fikrni tasdiklamokli bulishsa, 
boshlarini chaykashadi, inkor etmokchi bulishsa, bosh siltashar ekan. 
Noverbal mulokatda suxbatdoshlarning fazoviy joylashuvlari xam axamiyatga ega: 
Masalan, ayollar xissiyotga berilganligi uchun bir – birlari bilan yakin turib gaplashar ekanlar, 
erkaklar urtasida masofa bular ekan. 
Ukuvchilarni partada orkama – ketin utkazgandan kura doira shaklida utkazilsa, ularda 
javobgarlik xissi yukorirok bular ekan, emotsiyalar almashgani uchun xam guruxdagi psixologik 
vaziyat ijobiy bulib, bolalarning predmetga va bir – birlariga munosabatlari ancha yaxshi bular 
ekan. 
Demak ta’lim – tarbiya jarayonini tashkil etishda mulokotning barcha vositalariga, 
ayniksa, nutkka e’tibor berish kerak. Bolalarni ilk yoshlik choglaridanok nutk madaniyatiga 
urgatish, nutklarini ustirish choralarini kurish zarur. Pedagog xam nutk madaniyatiga ega bulishi 
kerak.