Mavzu: muomala madaniyati va kasb etikasiga oid sharq allomalarini qarashlarining tasnifi

2. «Yaxshilik» tushunchasi va uning mohiyati. Yaxshi deganda, odatda, kishining biror talabiga to‘liq javob beradigan, unga yoqadigan, ma’lum bo‘lgan xatti-harakatlar, narsalarning ijobiy sifatlari tushunilsa, yaxshilik deganda esa ixtiyoriy ravishda biror kishining manfaatini ko‘zlab ish tutish, unga manfaat yetkazish, xayrli, ezgu ishlarni amalga oshirish tushuniladi.

• 2. «Yaxshilik» tushunchasi va uning mohiyati. Yaxshi deganda, odatda, kishining biror talabiga to‘liq javob beradigan, unga yoqadigan, ma’lum bo‘lgan xatti-harakatlar, narsalarning ijobiy sifatlari tushunilsa, yaxshilik deganda esa ixtiyoriy ravishda biror kishining manfaatini ko‘zlab ish tutish, unga manfaat yetkazish, xayrli, ezgu ishlarni amalga oshirish tushuniladi.
• Yaxshilik o‘zining kundalik oddiy tushunchasidan tashqari etika fanining kategoriyasi sifatidagi ta’rifiga ham egadir.
• Yaxshilikdeb tevarak-atrofda sodir bo‘layotgan hamma voqea, hodisalar hamda vujudga kelayotgan narsalarning insonni e’zozlaydigan, uning manfaat va ehtiyojlarini qondiradigan, axloqiy ideallariga mos keladigan, odamgarchiligining o‘sishini har tomonlama ta’minlaydigan, pirovardida baxtli hayot kechirishiga xizmat qiladigan barcha ijobiy tomonlari yig‘indisiga aytiladi.
• Yaxshilik kasb sohasi xodimlari kasb etikasining kategoriyasi sifatida axloqning turlicha namoyon bo‘lishini o‘zida aks ettirar ekan, boshqa axloq kategoriyalaridan o‘zining quyidagi jihatlari:
• birinchidan, inson faoliyatining sababi va natijasiga ko‘ra tekshiriladigan hamda muayyan axloqiy normalar tizimi nuqtai nazaridan ijobiy baholashga imkon beradigan axloqiy mazmun;
• ikkinchidan, axloqiy idealga muvofiq keladigan real mavjud axloqiy munosabatlarning ijobiy mazmuni;
• uchinchidan, muayyan tarixiy axloq shaklining barcha ijobiy norma va prinsiplari yig‘indisini o‘zida jamlagan umumiy ideal;
• to‘rtinchidan, xatti-harakatning sababiga aylanuvchi axloqiy maqsad;
• beshinchidan, insoniy xususiyat, fazilat ekanligi bilan ajralib turadi.
• «Yaxshilik» kategoriyasi o‘zining ko‘p qirraliligi, keng qamrovliligi, ya’ni kishilar hayotining barcha jabhalarini qamrab olganligi bilan ajralib turadi. Shuning uchun ham u mehnat sohasida – jamiyat manfaatlari yo‘lida qilingan halol ijodiy mehnat; siyosat va huquq sohasida esa insonparvarlik, adolatparvarlik va boshqa shakllarda namoyon bo‘ladi.
• Yaxshilik kasb sohasi xodimlarining faoliyatida insonlarning dardlariga davo topish, oilada tinch-totuv, osuda yashashlarini ta’minlashga xizmat qilish, kasalliklarning oldini olish hamda yuqumli kasalliklarning sirini ochib tashlash kabi ijobiy sa’y-harakatlarni amalga oshiruvchi mard, qo‘rqmas, insonparvar, vijdonli, to‘g‘ri so‘z bo‘lish, xalqi, uning tinchligi, baxt-saodati uchun o‘z hayotini qurbon qilishga tayyor turish kabi bir qator axloqiy fazilatlari sifatida namoyon bo‘ladi.
• Har qanday xastaliklarning oldini olish, dardmanlarni davolash jamiyatning rivojlanishi, insoniyatning tinch-osuda yashashini ta’minlash yo‘lida qilingan yaxshilik hisoblanadi. Shunga ko‘ra, kasb sohasi xodimlarining mamlakatimiz fuqarolarining sog‘ligini saqlash orqali tinch-osuda yashashlarini ta’minlash borasida olib borayotgan barcha ishlari, o‘tkazayotgan tadbirlari xalqimizning buyuk kelajagini ta’minlash yo‘lida qilingan yaxshilik hisoblanadi.
• 3. «Yomonlik» tushunchasi va uning mohiyati. Yomon odam deganda, odatda, fe’l-atvori buzuq, yaramas, razil odam; yomonlik deganda esa o‘zining fe’l-atvori, qilgan ishlari bilan atrofdagilarga zarar yetkazuvchi axloqan buzuq, yaramas odamlarning xatti-harakatlari tushuniladi.
• Umuman olganda, yaxshi xulq egasi bo‘lish – yaxshilik, yomon xulqlilik esa yomonlik hisoblanadi. Chunonchi, jamiyatning moddiy va ma’naviy farovonligini oshirishga qarshi qaratilgan barcha xatti-harakatlar yomonlikdir.
• Yomonlikni oddiy va falsafiy tushunish mavjud.