Mavzu: Mustaqil manbali oʻzgarmas tok zanjirini hisoblash Reja: Elektr zanjir va uning elementlari Zanjir kismi va to‘la zanjiruchun om qonuni

QARSHILIKLARNI KETMA-KET ULASH
Agar bitta karshilikning (iste’molchining) oxirgi qismasi ikkinchi qarshilikning (iste’molchining) bosh qismasi bilan, ikkinchi qarshilikning (iste’molchi­ning) oxirgi qismasi uchinchi qarshilikning (iste’mol­chining) bosh qismasi bilan va hokazo ulansa, bunday ulanishga ketma-ket ulanish deyiladi. U holda hamma qarshiliklar (iste’molchilar) orqali bir xil tok o’tadi, chunki zanjirning birorta nuqtasida zaryadlar yig’ilmaydi. Om qonuni bo’yicha qarshiliklardagi kuchlanishlar:




Tok kuchi zanjirning barcha qismlarida bir xil bo’lgani uchun,
bo’ladi.
Qarshiliklardagi kuchlanishlarni ularning qisqichlardagi potentsiallar ayirmasi bilan ifodalash mumkin:

Shu tenglamalarning chap va o’ng qismlari hadma-xad qo’shilsa, quyidagi tenglamani olamiz:

ya’ni ketma-ket ulangan qarshiliklarda kuchlanishlar tushuvining yig’indisi zanjirning qisqichlar orasidagi kuchlanishiga teng.
So’nggi ifodani hadma-had tokka bo’lsak, quyidagini topamiz:

yoki
R_э=R₁+R₂+R₃
Bunda: R_э — zanjirning umumiy (yoki ekvivalent) qarshiligi.
Shunday ilib, ketma-ket ulangan qismlardan tashkil topgan zanjirning ekvivalent qarshiligi barcha qarshiliklarning yig’g’indisiga teng ekan.


KIRXGOFNING BIRINCHI QONUNI
Elektr zanjirning uchta va undan ortiq qismlari bir-biriga ulanadigan nuqtasi tugun deyiladi. Tugunga qarab yo’nalgan toklar yig’indisi undan chiqayotgan toklar yig’indisi­ga teng (Kirxgofning birinchi qonuni, III.5-rasm).
I₁= I₂+ I₃+ I₄



yoki toklar tenglamaning bir tomoniga o’tkazilsa,
I₁ - I₂ - I₃ - I₄=0
Umumiy ko’rinishda:

ya’ni tugundagi toklarning algebraik yig’indisi nolga teng. Tugun toklar tenglamasini yozish uchun tugunga qarab yo’nalgan toklar musbat, tugundan chiqayotgan toklar esa manfiy ishora bilan olinadi.