Mavzu: Nerv sistemasining klinik anatomiyasi va fiziologiyasi

2-rasm.  Yuza  va  chuqur 

sezgi 

o’tkazgich 

yo’li 

sxemasi 

A- yuza sezgi yo’li 

B- chuqur sezgi yo’li 

 

1- yuza sezgi 1-neyroni (orqa 

miya gangliysi) 

2- yuza sezgi 2-neyroni(orqa 

miya orqa shoxi) 

3- spinotalamik yo’l 

4- yuza sezgi 3-

neyroni(ko’ruv do’mbog’i) 

5- sezgi markazi (orqa 

markaziy pushta) 

6- chuqur sezgi 1-neyroni (orqa miya gangliysi) 

---

11 

 

7- gangliobulbar yo’l 

8- chuqur sezgi 2-neyroni (nozik tutam yadrosi) 

9- bulbotalamik yo’l 

 

 

 

Po’stloq sezgi markazida tana qismlariga nisbatan innervatsiya soxalari   

     

 

 * Yuza sezgi turlari: 1. Og’riq 2. Harorat 3. Taktil. 

     * Yuza sezgini tekshirish usullari: 

     1. Taktil sezgi - bemor ko`zini yumgan holda yotadi. 

     Bosh, tana    va   qo`l - oyoqlarining simmetrik sohalariga paxta  yoki  qog’oz bilan 

tegiladi.  Normada  bemor  har  bir  tegishni  sezadi  va  so`z  bilan  "bir  xil"  deb  javob 

beradi.  Zararlanish  belgilari:  Zararlanish  sohasida  bemor  tegishni  sezmaydi. 

(anesteziya,)  yoki kuchsiz sezadi.(gipesteziya) yoki kuchli sezadi.(giperesteziya). 

     2. Og’riq sezgisi: Bemor ko`zini yumgan holda yutadi. 

     To`g’nog’ich  bilan  tananing  simmetrik  sohalariga  engil  sanchiladi.  Normada  har 

bir  sanchilishni  sezadi  va  so`z  bilan  javob  beradi.  Zararlanish  simptomlari:  

---

12 

 

jarohatlanish  sohasida  bemor  ignani  sezmaydi    (anesteziya).    yoki  kuchsiz  

sezadi.(gipesteziya), yoki kuchli sezadi (giperesteziya). 

     3. Harorat sezgisi: Issiq probirka (40 gradus S) va sovuq probirka (18-20 gradus S) 

olinib, tananing simmetrik sohalariga navbat bilan tegiziladi:  normada bemor issiq  

va  sovuqni  yaxshi ajratadi.  Zararlanish simptomlari: Zararlanish sohasida bemor 

haroratni sezmaydi (termoanesteziya, termogipesteziya, termogiperesteziya). 

     *  Yuza  sezgi  buzilishi  turlari  turlichadir.  Eng  ko`p  uchraydigan  simptom    bu- 

og’riqdir. Og’riqlar  lokalizatsiyasi  va  xarakterga qarab  har  xil bo`ladi.   Lekin og’riq 

periferik  nervlar,  nerv  ildizlari  ko`ruv  do`ngligi  zararlanishida  kuchliroq 

bo`ladi.Og’riq  impulslarini    o`tkazishda  barcha  afferent  -  mediator  sistema 

qatnashadi. (xolenergik adrenergik,  serotaninergik, gistamina -ergik va boshqalar.   

     Ta’sirotsiz sezgi yuzaga kelishi (chumoli o`rmalash, uyushish)-paresteziya 

deyiladi.   

     Dizesteziya – ta’sirotni noto`g’ri qabul qilishi (taktil sezgi- og’riq). 

     Alloxeyriya - ta’sirot simmetrik  sohada  qabul  qilinadi. 

     Poliesteziya - bitta ta’sirot ko`p bo`lib qabul qilinadi. 

     Anesteziya - sezgini butunlay yo`qolishi.  

     Gemiansteziya - tanani yarmida sezgi  yo`qolishi  

     Monoansteziya  - bitta qo`l yoki oyoqda sezgi yo`qolishi. 

Paresteziya,  gipesteziya,  giperesteziya,  giperpatiya, sinstapatiyalar farqlanadi. 

     * Chuqur sezgi yo`li tuzilishi.