Mavzu. Nogironlikning xalqaro tasnifi. Reja: Kirish

«Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida»⁴ O’zbekiston Respublikasi Qonunining 4-moddasiga ko’ra, nogironlar va jismoniy imkoniyatlari cheklangan boshqa shaxslar, shuningdek yuqori darajada ijtimoiy himoyaga muhtoj aholi guruhlari o’rtasida jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirishga ko’maklashish jismoniy tarbiya va sport sohasidagi davlat siyosatining asosiy yo’nalishlaridan birini tashkil etadi.
Shuningdek mazkur Qonunning 6-moddasida davlatning jismoniy tarbiya va sport vositalaridan aholining, shu jumladan ayollar va yoshlarning, shuningdek nogironlarning sog’lig’ini mustahkamlash maqsadida foydalanish uchun shart-sharoitlar yaratishi, nogironlarning va jismoniy imkoniyatlari cheklangan boshqa shaxslarning paralimpiya hamda surdlimpiya o’yinlarida, nogironlar o’rtasidagi maxsus olimpiadalar va boshqa sport tadbirlarida ishtirok etishini rivojlantirish hamda ta’minlashga ko’maklashishi belgilab qo’yilgan.
2015 yil 10avgustda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Keksalar va nogironlarni manzilli ijtimoiy himoya qilish va qo’llab-quvvatlashni yanada kuchaytirish chora-tadbirlari to’g’risida»⁵ qarori qabul qilindi. Mazkur qarorga ko’ra, 2016 yil 1 yanvardan boshlab 17 ming nafardan ziyod o’zgalar parvarishiga muhtoj bo’lgan yolg’iz yashayotgan hamda yolg’iz keksalar va nogironlarga ijtimoiy xizmatlar va ijtimoiy yordam ko’rsatish yakka tartibda shakllantiriladigan ijtimoiy xizmatlar dasturi asosida amalga oshiriladigan bo’ldi⁶. Jumladan, 2016 yil yanvar oyidan 17 ming nafardan ziyod o’zgalar parvarishiga muhtoj bo’lgan yolg’iz yashayotgan hamda yolg’iz keksalar va nogironlar uchun yakka tartibda shakllantiriladigan ijtimoiy xizmatlar dasturi ishlab chiqildi. Yolg’iz keksalar va nogironlarga har oyda etkazib beriladigan oziq-ovqat mahsulotlari va shaxsiy gigena tovarlarining soni 9 tadan 15 nomga ko’raytirilgani, shuningdek ularni oluvchiga jami to’plamning belgilangan umumiy qiymati doirasida mahsulotlar va tovarlar turlari hamda miqdorini tanlash huquqi berilganligi ijtimoiy yordam sohasida yangilik bo’ldi⁷.

Xulosa
Aqli zaif bolalar shaxsini psixologik, pedagogik, tibbiy urganish umumiy tarzda amalga oshirilgandagina yagona bir xulosaga kelish mumkin. Barcha ruxiy jarayonlarni urganish jarayonida ob’ektivlik, dinamiklik, analitik-sintetik, atroflilik, individual yondashish printsiplariga rioya kilishimiz darkor.

Ob’ektivlik deganda, akli zaif bolalar ruxiyatini urganish ishlari real sharoitda, xayot jarayonida olib borilishi tushuniladi.
Dinamiklik esa, akli zaif bola, ukuvchini urganish uning rivojlanishida, tarakkiyotida amalga oshiriladi.
Analitik – sintetik printsipda esa, ruxiy jarayonlar, xolatlar atroflicha, xar tomonlama bogliklik xolatida taxliliy urganishni nazarda tutadi.
Komplekslik printsipi esa, akli zaif bolalarni urganishda pedagogik, psixologik, tibbiy, logopedik tekshirishlarni birga olib borishni tushunamiz. Individual yondashish printsipi esa, bolani urganish vaktida kat’iy tarzda shaxsning individual xususiyatlarini inobatga olishni tushunamiz. Usul tanlash xar bir tekshirishning maksadidan, vazifalaridan kelib chikadi. Ammo, barcha usullarda yukorida kayd etib utilgan printsiplarga amal kilish lozim. Aqli zaif bola ruxiyatini urganayotgan oligofrenopedagog uz oldiga kuyidagi vazifalarni kuyishi kerak:

• 
  bola ruxiyatining rivojlanish xususiyatlarini aniklash;
  
• 
  bola ruxiyatidagi nukson tuzilishini aniklash;
  
• 
  bolaning akliy rivojlanish darajasi va xususiyatlarini ochish;
  
• 
  akli zaif bola ruxiyatidagi ijobiy tomonlarini topish;
  

akli zaif bola bilan olib boriladigan korrekitson, ta’lim-tarbiyaviy ishlarning samarali, maxsuldor sharoitlarini belgilab olish. Aqli zaif bola ruxiyatining uziga xos xususiyatlarini bilish asosida ular bilan olib boriladigan ukuv-tarbiyaviy ishlar mazmuni, moxiyati belgilanadi. Aqli zaif bolalarning shaxsiy xujjatlari bilan tanisha borib, ukituvchi, tarbiyachi bolaning kasallik tarixi, kasallik koldirgan asorat xususiyatlarini taxlil kiladi. Aqli zaif bolalar ruxiyatini urganishning asosiy usullaridan biri bolani kuzatishdir. Maksadga muvofiklik, rejalilik, bir tizimdalik, tabiiylik bu usulning asosiy, ijobiy xususiyatlaridandir. Kuzatish usuli orkali tajriba utkazuvchi akli zaif bolaning bilish faoliyatlari xususiyatlarini, ukuv malakalarini egallash xususiyatlarining kechishi, malaka va kunikmalarning egallanishi, shaxsiy sifatlarning namoyon bulishini bilib olishga imkoniyat tugiladi.