Mavzu: Nomoddiy aktivlarni qabul qilish, yaratish, ulardan foydalanish va hisobdan chiqarish auditi Reja

2. Nomoddiyaktivlarauditinitashkiletishvao‘tkazishtartibi.

Nomoddiyaktivlarauditiningmaqsadibuxgalteriyahisoboti «nomoddiyaktivlar» moddasiningishonchlilikdarajasito’g’risidafikrshakllantirishvakorxonadaqo’llanilayotgannomoddiyaktivlarnihisobgaolishuslubihamdasoliqqatortishbilanbog’liqmuomalalarningO’zbekistonRespublikasidaamalqilayotganqonunchilikkamuvofiqliginianiqlashdaniborat.

Nomoddiy aktivlar auditi jarayonida quyidagilar amalga oshiriladi:
1. Nomoddiy aktivlar mavjudligi ustidan nazorat o’rnatilishini aniqlash (mulkiy ob’ektlarni nomoddiy aktivlar qatoriga olib borishning to’g’riligi; mavjudligini va muomalalarni hujjatlashtirishning to’g’riligini tekshirish; nomoddiy aktivlarni baholashning to’g’riligini tekshirish; inventarizatsiya qilish; hisobot ko’rsatkichlarining sintetik va analitik hisob ma’lumotlariga mosligini aniqlash);
2. Sintetik hisobni yuritish, nomoddiy aktivlarning kirimi va chiqimiga doir muomalalarni soliqqa tortishning to’g’riligini tekshirish (nomoddiy aktivlar kirimi va chiqimiga doir muomalalarni sintetik hisob registrlarida aks ettirilishi; nomoddiy aktivlar kirimga olinishi va chiqim qilinishiga doir muomalalarni soliqqa tortish masalalari);
3. Nomoddiy aktivlarga amortizatsiya hisoblash va hisobda aks ettirish (foydali xizmat muddatini belgilashning asoslanganligi; amortizatsiya hisoblashda qo’llanilgan usullarning qonuniyligi va asoslanganligi; amortizatsiya ajratmalarining hisobda aks ettirilishi).
Auditor nomoddiy aktivlarni tekshirish chog’ida quyidagi ma’lumot manbalaridan foydalanadi:

0. 
   nomoddiy aktivlarni hisobga olishni va ular bilan bog’liq muomalalarni soliqqa tortishni tashkil etish masalalarini tartibga soluvchi asosiy me’yoriy hujjatlar;
   
1. 
   korxonaning hisob siyosati to’g’risidagi buyrug’i (farmoyishi) (nomoddiy aktivlar hisobiga taalluqli qismi);
   
2. 
   nomoddiy aktivlar sintetik va analitik hisobi bo’yicha korxonada qo’llaniladigan hisob registrlari;
   
3. 
   nomoddiy aktivlarga taalluqli muomalalarni hisobga oladigan dastlabki hujjatlar;
   
4. 
   buxgalteriya hisobotlari.
   

Dastavval, auditor korxona hisob siyosatining nomoddiy aktivlarni hisobga olish uslubiyoti bayon qilingan asosiy qoidalari bilan tanishib chiqadi. Bular xususan quyidagilardan iborat:
amortizatsiya ajratmalarini hisoblash usullari (bir butunligicha yoki nomoddiy aktivlarning har bir turi bo’yicha);

0. 
   amortizatsiya hisoblanmaydigan nomoddiy aktivlar ro’yxati;
   
1. 
   nomoddiy aktivlarni hisobga olish uchun qo’llaniladigan namunaviy qabul qilingan va korxonaning o’zida tasdiqlangan dastlabki hujjatlar shakllari;
   
2. 
   nomoddiy aktivlarni inventarizatsiya qilish muddatlari;
   
3. 
   nomoddiy aktivlar hisobiga doir hujjatlar aylanishi;
   
4. 
   nomoddiy aktivlarga taalluqli muomalalarni hisobga olishda qo’llaniladigan schyotlar ro’yxati.
   

Nomoddiy aktivlarga taalluqli muomalalarni tekshirish uchun sintetik va analitik hisob registrlari qo’llaniladigan hisob shakllariga bog’liq holda foydalaniladi.
2-jadval