Mavzu: obyektlarni tahlil qilish usullari reja: Obyekt xaqida umumiy ma’lumot Obyektni kirish va chiqish parametrlari

Kechikish bu –miqodriy (kirishdagi) parametrning boshlang’ich o’zgarishidan sifat (chiqish) parametrini boshlang’ich o’zgarishigacha bo’lgan vaqt. Transport va sig’im kechikishlari mavjud. Transport kechikishi gazyoki suyuqlikni ishchi organgacha bo’lgan truboprovod uzunligi, konveyer uzunligi va vaqt o’lchov birligida aniqlanuvchi boshqa parametrlarga aytilad.
Sig’imli kechikish energiya yoki moddaning o’z xajmida davomiy uzatilinishi bilan xarakterlanadi.Transport va sig’imli kechikish ning yig’indisi obyektning umumiy kechikishi deb ataladi.
Odatda, kimyo-texnologiya obyektlarini matematik modellashtirishda quyidagi «elementar» jarayonlar inobatga olinadi: 1) fazalar oqimining harakati; 2) fazalararo modda almashish; 3) issiqlik o‘tkazish; 4) agregat holatining o‘zgarishi (bug'lanish. kondensatsiyalash, erish va sh.o‘.); 5) kimyoviy o‘zgarishlar.
Ayrim hoilarda modellashtirish obyektining fizik tavsifi matematik modellashtirish natijasida o‘rnatilishini aytib o‘tish kerak. Masalan, obyektda bo‘lib o‘tayotgan jarayonlar mexanizmi haqidagi ayrim gipotezalami tekshirish uchun matematik modellashtirish qo‘llanadi. Buning uchun model tarkibiga keyingi modellashtirish natijalari bo‘yicha u yoki bu fizik farazning haqqoniyligi haqida hukm chiqarish uchun tadqiqlanayotgan bog‘liqliklar kiritiladi. Masalan, katalitik kimyoviy o‘zgarishlar mexanizmlari tadqiqotchilarga ko‘pincha noma’lum. Matematik modelga u yoki boshqa kimyoviy reaksiyaning o‘tish mexanizmini kiritib va modellashtirish natijalarini tajribadagi natijalar bilan solishtirib, haqiqiyga eng yaqin mexanizmini topish mumkin.
Rostlash jarayoniga rostlanuvchi obyekt va tizimning boshqaruvchi qismining xususiyatlari ta’sir ko‘rsatadi. Rostlanuvchi obyekt xususiyatlarini o ‘rganish avtomatik rostlash tizimini asosli loyihalash imkoniyatini beradi. Rostlanuvchi obyektning asosiy xususiyatlari: o‘z-o‘zidan to‘g‘rilanish; sig‘im, yuk, tarqalish vaqti, tezligi va kechikish.
Obyektning g‘alayon paydo bo‘lganidan so‘ng odam yoki avtomat rostlagich yordamisiz yana muvozanat holatiga qaytish xususiyati о ‘zo ‘zidan to‘g ‘rilanish deyiladi. 0 ‘z-o‘zidan to ‘g‘rilanishning sonli qiymati o‘z-o‘zidan to‘g‘rilanish darajasi (koeffitsiyenti) va tarqalish tezligi orqali baholanadi. 0 ‘z-o‘zidan to‘g‘rilanish darajasi p g‘alayonlovchi ta’sirning shu ta’sir natijasida sodir boiadigan rostlanuvchi kattalikning chetga chiqishiga bo‘lgan nisbatiga teng: _ d(S\-gi) _ d^g , с/Да с/Да ’ bu yerda: g{ — obyektdagi modda yoki energiyaning nisbiy qo'shilishi; g2 — obyektdagi modda yoki energiyaning nisbiy ayirmasi sarfi; gA — rostlanuvchi obyektdagi ko‘rilayotgan vaqt mobaynida yoki energiyaning qo‘shilishi va sarfming nisbiy ayirmasi; Да — rostlanuvchi obyektning nisbiy chetga chiqishi; o‘z-o‘zidan to‘g‘rilanish darajasi oichovsiz kattalik.
Chiziqli obyektlar uchun p = const o ‘z-o‘zidan to ‘g‘rilanish koeffitsiyenti kirish signalining ko‘rilayotgan o‘tish kanali bo‘yicha obyektning kuchayish koeffitsiyentiga teskari kattalikdir. Shuning uchun, p qancha katta boisa, rostlanuvchi obyektning bir qiymatli g‘alayonlovchi ta ’sir kuchidagi qoldiqli chetga chiqishi shuncha kichik boiadi. 0 ‘z-o‘zidan to‘g‘rilanish qobiliyatiga ega boim agan (p = 0) obyektlar neytral yoki astatik deyiladi. G ‘alayonlovchi ta ’sir boim asa, bunday obyektlar rostlanuvchi kattalikning istalgan qiymatida muvozanat holatda boiadi. Agar muvozanat holati buzilsa, rostlanuvchi kattalikning o‘zgarish tezligi g‘alayon kattaligiga to ‘g ‘ri m utanosib b o ia d i. 0 ‘z -o ‘zidan to‘g‘rilanish rostlanuvchi obyektning kirishida ham, chiqishida ham mavjud boiishi mumkin. Nollik qiymatidan tashqari, u musbat yoki manfiy boiishi mumkin. 0 ‘z-o‘zidan to‘g‘rilanishi m aium (p < 0) qiymatga ega boigan obyektlar modda yoki energiyaning berilishi va iste’moli o ‘rtasidagi tenglikni tiklash qobiliyatiga ega. Bunday obyektlar turg‘un yoki statik deyiladi. Agar o‘z-o‘zidan to‘g‘rilanish darajasi p = oo boisa, obyekt ideal 0 ‘zo‘zidan to‘g‘rilanishiga ega boiadi. Bu, demak, obyekt o‘zining muvozanat holati va rostlanuvchi kattaligining o‘zgarmas qiymatini har qanday g‘alayonlovchi ta’sirlar qiymatida ham saqlab qoladi. 0 ‘z-o‘zidan to‘g‘rilanish (p < 0) boim agan obyektlarning statsionar rejimi muvozanat holati buzilganda qayta tiklanmaydi. Bunday obyektlar noturg ‘un deyiladi.