Mavzu: Odam miyasi xujayralaridagi rnk ni tahlili reja: kirish I bob Nerv sistemasining tuzilishi

Po'stloq osti Derv markazlari. Bosh miya yarim sharlari oq moddasining orasida, oraliq miyaning ustki qismida kulrang modda to'plami bo'lib, u ikki qismdan iborat: oqimtir yadro va targ'l tana.
Oqimtir yadro tana muskullari tarangligini va harakatini bl shqaruvchi nerv markazi hisoblanadi. U o'zidan pastida joylashgan oraliq va o'rta miya funksiyalarini boshqarad Oqimtir yadro zararlansa, tana muskullarining tarangligi ortib qo'l-oyoqlarning harakati qiyinlashadi, yuz musklla"ininj tarangligi ortib, go'yo yuzga niqob kiygandek bo'ladi, ya'n, odamning har xii emotsional (xafa, xursand) holatlarini aniqlab bo'lmaydi.
Targ'il tana oqimtir yadro ishini boshqaradi. Targ'iI tana kasallansa oqimtir yadroning ishi kuchayib ketadi va tana mus¬kullarining tarangligi pasayib, ixtiyorsiz harakatlar paydo bo'ladi. Bu nerv sistemasining revmatizm kasalligida sodir bo'ladi. Bu kasallik xoreya deb atalib, u ko'proq bolalarda uchraydi. Bunda bemorning qo'l-oyog'i vaqt-vaqti bilan o'z-o'zidan ixtiyorsiz silkinib qimirlaydi, ko'zi ixtiyorsiz yumilib¬ochiladi. Ba'zida tilini ixtiyorsiz chiqaradi. Odam qo'li qaltiragani uchun xat yozishi buziladi. Ba'zi tushunmagan ota-onalar, hatto o'qituvchilar bunday kasal bolaga tanbeh berishadi. Vaholanki, bu tartibsiz harakatlar uning ixtiyoriga bog'liq emas. O'z vaqtida shifokorga murojaat qilib davolansa, bemor tez orada tuzaladi.
B osh miya katta yarim sharlari
8-rasm. Bosh miyaning tashqi ko`rinishi:
1-uzunchoq miya; 2-miyacha; 3-bosh miya yarim sharlarining ko`rinishi.
Bosh miya o'ng va chap yarim shardan iborat bo'lib, ular qadoqsimon tana yordamida bir-biri bilan tutashib turadi. Qadoqsimon tana nerv tolalaridan tashkil topgan bo'lib, ular o'ng va chap yarim sharlaming bir-biri bilan aloqasini ta'minlaydi. Bosh miya yarim sharlari ikki qavatdan iborat:
I) kulrang moddadan tashkil topgan tashqi po'stloq qavat;
2) oq moddadan tashkil topgan ichki qavat.
Bosh miya yarim sharlari po'stloq qavatining qalinligi 25-30 mm bo'ladi. Po'stloq tekis bo'lmasdan pushta va egatlardan iborat (8- rasm). Miya po'stlog'ining bunday tuzilishi unda nihoyatda ko'p miqdorda nerv hujayralari joylashuviga imkon beradi. Binobarin, miya po'stlog'ida 14-16 mlrd atrofida nerv hujayralari joylashgan. Qizig'i shundaki, miya po'stlog'i pushtalarining soni barcha odamda deyarli bir xii, lekin ularning tuzilishi bamisoli qo'l kafti chiziqlari singari xilma-xil bo'ladi. Agar miya po'stlog'ining pushta va egatlari yozib tekislansa, uning umumiy sathi 1468-1670 sm' ni tashkil qiIadi. Miya yarim sharlari peshana, chakka, tepa, ensa qismlarga bo'linadi.
Miya po'stlog'i mikroskopda tekshirilganda, undagi nerv hujayralari olti qavat bo'lib joylashganligi aniqlangan (9- rasm):
b irinchi, ya'ni miya po'stlog'ining eng ustki qavati nerv hujayralarining kalta o'simtalaridan tashkil topgan;
- ikkinchi qavatida donasimon nerv hujayralari joylashgan;
- uchinchi qavatda piramidasimon hujayralar bo'ladi;
- to'rtinchi qavat yulduzsimon tuzilgan nerv hujayralaridan iborat;