Mavzu: Oltin konlarini qazib olish haqida tushuncha Reja

Oltin qazib olish jarayoni

Asrlar oʻtib,Ushbu metallni qazib olish jarayoni doimo o'zgarib turadi. Dastlab qo'lda oltin qazib olish mashhur edi. Qidiruvchilar oddiy ibtidoiy qurilmalar tufayli oltin changni oldilar. Tovoqda daryo qumi to'plangan, so'ngra u suv oqimida silkitilgan, qum yuvilgan va metall donalari og'irroq bo'lganligi sababli pastki qismida qolgan. Bu usul hozirda tez-tez ishlatiladi.
Biroq, bu kon qazishning yagona jarayoni emas. Misol uchun, o'tmishda ko'pincha daryolar bo'ylab oltin tangalarini topish mumkin edi. Ular tabiiy yo'l bilan oltinli tomirlarning eroziyasi paytida quruqlikka tashlangan. Biroq, 20-asrga kelib, hech qanday boy toshqinlar qolmadi va rudadan oltin qazib olindi.
Endi oltinni qo'lda qazib olish kamdan-kam qo'llaniladi, jarayon to'liq mexanizatsiyalashgan, lekin ayni paytda juda murakkab. Bir tonnada 3 g oltin bo'lsa, kon foydali hisoblanadi. 10 grammda u boy hisoblanadi.

Rudadan oltin olish usullari

Bir necha yil oldin, simobning oltinni o'rash uchun maxsus xususiyatiga asoslangan birikma kabi usul tez-tez ishlatilgan. Barrelning pastki qismiga simob qo'yildi, so'ngra unda oltin bo'lgan tosh silkindi. Natijada, hatto oltinning eng kichik zarralari ham unga yopishib oldi. Shundan so'ng, simob chiqindi jinsdan ajratildi va kuchli qizdirilganda oltin qobiqqa aylandi. Biroq, bu usulning kamchiliklari ham bor, chunki simobning o'zi juda zaharli. Shu bilan birga, u hali ham oltinni to'liq bermaydi, chunki qimmatbaho metalning juda mayda zarralari yaxshi namlanadi.
Ikkinchi yo'l ko'proqzamonaviy - oltin natriy siyanidi bilan yuviladi, u hatto eng kichik zarralarni ham suvda eruvchan siyanid birikmalariga aylantirishga qodir. Keyin esa ulardan reaktivlar yordamida oltin olinadi. Shu tariqa, hatto tashlab ketilgan konlardan ham qimmatbaho metallarni olish mumkin, bu esa ularni yana daromadli qiladi.

Kelajakda oltin qazib olish rejalari

Oltin konlari tobora kamayib bormoqda, ular hozirda asosan Janubiy Afrikada topilmoqda, boshqalari esa sezilarli darajada kamaymoqda va qimmatbaho metallar miqdori past va oʻrtacha boʻlgan konlarni oʻzlashtirish shunchaki foydasiz.

Mutaxassislarning prognozlariga ko'ra, tarkibida oltin bo'lgan foydali qazilmalarning zaxiralari yana 50 yil davomida o'zlashtirilishi mumkin, keyin esa tugaydi. Shunchaki, insoniyat so'nggi o'n yilliklarda juda jadal ravishda oltin qazib olgan. Va u tabiatda kamroq va kamroq bo'ladi. Endi biz kelgusi yillarda ushbu metallni qazib olishning yangi imkoniyatlarini topishimiz kerak. Oltinni yuvish texnologiyasi eng istiqbolli usul hisoblanadi.
Soʻnggi yillarda oltin qazib olishning yana bir usuli sifatida okeanlarni oʻrganish haqida koʻp gapirilmoqda. Dengiz toshlari, konlari juda ko'p, ammo tubi hali to'liq o'rganilmagan. Qimmatbaho metall konlarining aksariyati okeanda yashiringan bo'lishi mumkin. Bizning avlodlarimiz buni bilib olishlari kerak.
Odamzot birinchi marta tanigan bilgan metall, ehtimol, oltindir. Oltinni tabiatning o’zida nodir holda uchratgan inson uning qadrini tarixdan oldingi davrlardayoq his qilgan edi. Oltinni qay tariqa topishadi? Oltin garchi nodir va kamyob metall hisoblansa-da, u tabiatda ko’p uchraydi. Hamma balo shundaki, ko’p hollarda oltin konlarini ishga tushirishning o’zi foydasiz, chunki konlarning tarkibida oltinning o’zi kam. Masalan, dengiz suvida ozgina miqdorda oltin bor. Shu qadar kamki, suvdan oltinni qanday ajratib olishni hech kim bilmaydi. Oltin ikki ko’rinishda uchraydi: sof, yombi holda, ya’ni u boshqa elementlarning aralashmasidan mutlaqo toza; yoxud boshqa metallar rudasi bilan aralashgan holda. Sof oltin kvars yorig’larida va temir kolchedoni qatlamlarida tez-tez uchraydi. Ba’zan kvars va kalchedon suv va shamol ta’siriga duch keladi. Bunday paytlarda oltin bo’lakchalarini qoplagan toshlar yuvilib yoki shamolda yemirilib toza oltinning zig’irtak noyob bo’lakchalari qoladi. Sof oltinlar suvliklar qa’rida asta-sekin yuvilib, qum va shag’allar bilan aralashib, bo-silib ketadi. Bunday oltinlar «cho’kindi» yoki «sochma» oltinlar deb ataladi. Oltin bo’lakchalari har xil kattalikda bo’ladi, chang zarrasiday ko’z ilg’ar-ilg’amas darajada va Avstraliyada bir mahal topilgan «Ayni muddao notanish» deb nom olgan va og’irligi 70 kilogramm atrofida bo’lgan yirik yombi oltin hajmida ham topiladi. Oltin ko’pincha boshqa metallar rudasida uchraydi. Kumush o’z tarkibida deyarli doimo oltin zaxiralarini mujassamlashtirgan bo’ladi. Mis rudalari ham tez-tez oltin bilan birikma holida topiladi. Bugun oltin boshqa metallar qanday usulda olinsa, xuddi shunday olinmoqda. Yer oltin qatlami yotgan chuqurlikkacha kavlab boriladi Bu chuqurlik gohida bir kilometrdan oshib ketishi ham mumkin! Keyin ruda portlatiladi va aravalarga ortilib, shaxta qudug’i orqali yuqoriga olib chiqiladi. U qumday qilib maydalanadi (bu «pulpa» deb ataladi) va shundan keyin kimyoviy ta’sir vositasida oltin boshqa metallardan ajratib olinadi. Janubiy Afrika, Rossiya va AQSh jahonning uch asosiy oltin konlariga boy mamlakatlari hisoblanadi. Mustaqillikka erishgan O’zbekiston Respublikasi ham yirik va a’lo sifatli oltin zaxiralariga sohibdir. OLTIN QIDIRUVCHI QANDAY ISHLAYDI? Shunday hollar bo’ladiki, daryolar qumida sof holdagi oltinning mayda, zig’irsimon donalari bo’ladi. Ularni topish, qumdan yuvib olishga juda tajribali odamlar — oltin qidiruvchilargina qodirdir. Daryolar million yillar mobaynida oqib, o’zi uchun o’zanlar ochib, har xil tabiiy jins-lar bilan birga oltin bo’laklari va zarralarini ham yuvib tozalayverdilar. Oddiy g’alvir yordamida oltin qidiruvchi uzzukun tinimsiz mehnat qilib atigi ikki grammdan o’n grammgacha bu nodir metallni yuvib olishi mumkin. Bu esa quyidagicha amalga oshiriladi: g’alvirni aylantirib elab va silkab, teshiklaridan qum o’tkaziladi, shu jarayonda yirik oltin zarralari g’alvir tagiga cho’kib qoladi. 1690 yil birinchi oltin shoshilishining boshlanishi deb hisoblanadi. U Braziliya deb nomlangan. Keyin 400 ming razvedka va yarim milliondan ortiq qullar oltin izlashga kirishdilar. O'sha paytdan beri uch yuz yildan ko'proq vaqt o'tdi. Ushbu metallni qazib olish jarayoni ancha kattalashdi va qiyinlashdi.
Konlarda oltin qanday qazib olinadi
Oltin koni - bu kengligi va chuqurligi har xil bo'lgan ulkan karer. Shuni ta'kidlash kerakki, ushbu ob'ektlar boshqa minerallarning qazib olinadigan joylaridan kattaligi jihatidan ancha pastdir. Masalan, Nevadadagi minaning o'lchamlari bir yarim kilometr kenglikda va taxminan besh yuz metr chuqurlikda. Va ko'mir qazib olinadigan karerning joyi. Ammo bu ishni kamroq xavfli qilmaydi. Qidiruvlarning chuqurligi oshgani sayin, qulash xavfi ortadi. Bunga yo'l qo'ymaslik uchun barcha tunnellar metall mash bilan mustahkamlanadi. U toshga biriktirilgan murvatlarning uzunligi 2,5 metrgacha bo'lishi mumkin.