Mavzu: ontogenezning ilk bosqichlarida insonning psixik rivojlanishiga xos xususiyatlar

Ilk bolalik davrida bolalar shaxsining rivojlanishi 
Bu davrdagi bolalarning xatti-harakatlari ularning xohish va hissiyotlari 
juda о‘zgaruvchan bо‘ladi. Masalan, bolaning yig‘lashi hamda yig‘idan tо‘xtashi 
juda tez о‘zgaradi. Ilk davrda bolada о‘z yaqinlariga: onasi, otasi, buvi-buvalari, 
tarbiyachisiga nisbatan muhabbat shakllanadi. Bola о‘z yaqinlaridan maqtov 
olishga harakat qiladi. Ota-onalar tomonidan bolaning xatti-harakatlari va 
shaxsiy xususiyatlariga beradigan ijobiy emotsional baholari ularda о‘zlarining 
layoqat va imkoniyatlariga nisbatan ishonchini shakllantiradi. U о‘z ota-onasiga 
nihoyatda qattiq bog‘langan bо‘lib, intizomli va itoatkor bо‘ladi. Ana shu 
bog‘liqlik sababli bolaning asosiy ehtiyojlari qondiriladi, xavotirligi kamayadi. 
Onasi yonida bо‘lgan bolalar kо‘proq harakat qiladilar va atrof muhitni 
о‘rganishga intiladilar. Bu davrda bola о‘z ismini juda yaxshi о‘zlashtiradi. Bola 
doimo о‘z ismini himoya qiladi, uni boshqa ism bilan chaqirishlariga norozilik 
bildiradi. Kattalarning bola bilan qiladigan muomala-munosabati uning о‘zini 
alohida shaxs sifatida anglashini boshlanishiga imkoniyat beradi. Bu jarayon 
asta-sekinlik bilan amalga oshadi. Kattalarning bola bilan qanday muomala 
qilishlariga qarab uning о‘z «Men”ini anglay boshlashi birmuncha avvalroq yoki 
kechroq yuzaga kelishi mumkin. 3 Yoshli bola о‘zini, о‘z xohish va 
ehtiyojlarini qondirishi mumkin bо‘lgan manba deb biladi va bu uning “Menga 
bering”, “Kо‘taring”, «Men ham boraman» kabi talablarida kо‘rinadi. Uch 
Yoshli bolalar о‘zlarini о‘zgalar bilan taqqoslay boshlaydilar, buning natijasida 

---

bolalarda о‘z-о‘zini baholash vujudga keladi. Shu davrdan boshlab bolalarda 
mustaqil bо‘lish ehtiyoji yuzaga keladi va bu ularning «.о‘zim qilaman” 
qabilidagi sо‘zlarida namoyon bо‘ladi.