Mavzu: O’quvchilarning texnik ijodkorligi faoliyatini tashkil etishning nazariy asoslari

2.2. Texnik to’garaklar ishini tashkil qilish
Texnika va texnologik bo’yicha sinifdan tashqari ish formalari qo’ydagilardan iborat:

1. 
   Texnikavii mavzularga bogishlangan ma`ruza va suxbatlar.
   
2. 
   Ekskursiyalar
   
3. 
   Savol javob kechalari.
   
4. 
   Konqo’rslar.
   

Texnika ijodkorlik to’garaklarini tashkil etish biror mexnat turiga kasibga, ixtisosga, uz kizikishini namoyan qilgan to’garak azolarini yigishdan boshlanadi. Gruppa 10-12 O’quvchidan oshmasligi kerak agar xoxlovchilar qo’p bo’lsa 2 ta parallel to’garak tashkil qilib ular orosida musobaxa tashkil etish kerak. Bizga ma`lumki texnologik ta`lim dasturini bajarishimiz uchun buyumlar taerlash uchun ketadigan vaktna aniklashimiz zarur (normalash) buni to’garak xam amalga oshirsa bo’ladi. Bizda maxsus to’garak ishlarini olib barO’quvchi maxsus ukitO’quvchilar. Kadrlar taerlanmaydi. Texnika va texnologik to’garaklaridagi sof. Ijodiy xarakterga ega bulganligi uchun to’garak raxbari mashqo’lotlarida malumki eng samoroli metodlardan foydolaniladi. Masalan suxbat metodi, texnikaga oid adobietlar va xujjatlar bilan ishlash muammoviy ta`lim va boshqalar. To’garakning bir yaki bir necha a`zosi bajargan xar bir ish kollektiv tarzida muxokama qilinadi. O’quv yili oxirida to’garak o`zolari bajargan ishlardan qo’rgazma tashkil etiladi. Shuni esta soklash kerakki maktab o’quv ustoxonalarida faqatgina 5-7 sinif O’quvchilari bilangi sinifdan tashqari ishlarini olib bormosdan 8-9 sinif O’quvchilari bilan xam to’garak ishlari olib boriladi. Bundan tashqari texnologik ta`lim dasturini analiz qilsak shuni ko’ramizki ish ob`ektlari xar turli bulgani bilan ayrim operatsiyalar kaytariladi. To’garak ishlarida xam shu operatsiyalar kaytariladimi? Lekin texnik to’garaklarida bajariladigan ishlar darslar joroenida bajariladigan ishlarida uzining texnik va texnologik talablarining murakkabligi bilan farq qiladi. Texnik to’garaklaridan olib boriladigan ishlarini konstruktorlar- texnologlar ishlariga ukshashligini ko’ramiz. Shunki yanga mashinani , yanga mexanizmni yaratish va modelini o’quv ustoxonosida yaratish qo’ydagi momentlar yigindisidan iborot.
Texnik fikirning tugilishi ( mashina mexanizm, konstruktsiya)
Uylangan fikirga texnik talablarini qo’yilishi.
Texnologik protsessni ishlab chikish. Kerakli asbop va moslomalarni taerlash.
Uylangan buyimlar detallarini esash va uzellarini yigыsh, sinash va regulirofka qilishdan iborat. Bu esa maktabdaek mashina va mexanizmlarining eratilishi bilan nazariy va amaliy tanishishlari uchun imkoniet beradi. O’quvchilarni texnika va texnologik bo’yicha sinifdan va maktabdan tashkori ishlarga jalb qilishda qo’ydagi umum pedagogik printsplariga amal qilish lozim.

1. 
   Texnika to’garagining ijtimoyi foydoli yunalishi: Davlat mablagini tezash, uz ishidan manavi konikishni ta`minlash
   
2. 
   Xar bir O’quvchining uz moyillari va kizikishlarini xisobga olgan xolda tegishli texnik to’garakning ixtieri tva ongli ravishda tanglash.
   
3. 
   Texnik to’garagining ijodiy xarakterda bo’lishi, to’garak a`zolarida texnik tafakqurni, Mustaqillik, topshirikka ijodiy endoshish.
   
4. 
   Texnikaviy ijodkorlik ammovi xarakterda bo’lishi ya`ni qo’pchilik O’quvchilarni jalb qilish.
   
5. 
   O’quvchilarni individual xususiyatlarini va kizikishlarini kisobga olish.
   
6. 
   Texnika va texnologiya buycha sinifdan va maktabdan tashqari mashqo’lotlar maktabning o’quv tarbie vazifalariga buysinadi.
   

Shunday qilib texnikaviyijodkorlik O’quvchilarni ilimiy texnikaviyva umumiy ta`lim fanlaridon algan bilimlarini chuqurlashtiradi, ularning tafakqurini rivojlantiradi, mustakkam mexnat ko’nikmalari va malakalarini tarkib topishiga erdam beradi, ratsionalizatorlik va ixtirozchilikka urgatadi, siesi bilim doyrasini kengaytiradi.
Sinfdan tashqari ishning bu barcha formalari qo’plab O’quvchilarni jalb qilishga imkon beradi. Tajriba sinfdan tashqari ishning ommaviy formalari yuksak darajada samarali ekanligini tasdikladi. Ular O’quvchilarning xozirgi zamon ishlab chikarishi asoslari togrisidagi tasavvurini kengaytirish, ularni turli kasblar bilan tanishtirish imkonini beradi va xokazo. Lekin, afsuski ular O’quvchilarni foydali mexnatga, bevosita ijodiy faoliyatga jalb qila olmaydi. Shuning uchun O’quvchilar, masalan, tematik kechalarda, sinf­dan tashqari ishning boshqa formalarida katnashish bilan birga biror boshqa to’garak ishida xam katnashsalar, maqsadga muvofiq bo’ladi. Ba’zi xollarda uz-uzidan shunday bulib xam koladi. Chunonchi to’garak a’zolari tomonidan uz ishlarini namoyish qiladigan qo’rgazmalar tashkil qilinadi. Qo’rgazmaga qo’p maktablarda e’tibor bilan karaladi. Qo’rgazmalar doimiy va vaktincha bo’ladi. Lekin qo’rgazmalar doimiy bulgani ma’qo’lrok. Bunday qo’rgazmalarda O’quvchilar yasagan buyumlar yillar davomida yirib boriladi. Ayrim mak­tablarda xar bir O’quvchining uzi xaqida biror esdalik koldirishi xatto an’anaga aylangan. Bunday esdalik faqat tex­nik mexnatgagina emas, balki kishlok, xujaligiga va maishiy xizmatga oid bo’lishi xam mumkin. Qo’rgazma to’garak a’zola­ri uchun muxim stimul, sinfdan tashqari ishda k,atnashishga targib qilishning samarali vositasi xisoblanadi. Qo’pincha, yaxshi qo’rgazmalar butun maktabning iftixori bo’ladi, Qo’r­gazma koshida eksqo’rsovodlar gruppasi tashkil qilinib, ular mexmonlarga xizmat qo’rsatadi, qo’yi sinf O’quvchilari bilan ish olib boradi. Qo’rgazmalarda to’garaklar qo’pi utkazilib, bunda xar bir to’garak uzining ish natijalarini jamoat xukmiga xavola qiladi.
O’quvchilarni ishlab chikarish brigadalarida siyosiy-tarbiyaviy, madaniy-ommaviy ishga va sport ishiga katta axamiyat beriladi. Bunga O’quvchilarning uzini uzi boshqarishi katta imkoniyat yaratadi. O’quvchilar brigadasining umumiy majlisi u’yidagi eng muxim masalalarni xol etadi: ishning o’quv-ishlab chikarish planini muxokama qiladi va uni bajarish yo’llarini belgilaydi: zvenolarning va umuman brigadaning sosialistik musobakasi shartlarini tasdiklaydi; brigada a’zolarining intizomi va turmushiga oid, sosialistik mulkni muxofaza qilishga oid masalalarni qo’rib chikadi va brigada a’zoligiga kabul qilish, brigada a’zolarini rarbatlantirish xamda jazolash togrisidagi masalani xol etadi; ishlab topilgan mablagdan brigadaning ijtimoiy fondiga kancha mablag ajratish kerakligini belgilaydi; bir yillik ish yaqo’nlarini chikaradi.

Xulosa
Texnik ijodkorlikda qo‘yilgan masalaning yechimini topishning ikkita yo‘li mavjud bo‘lib, ular fikriy tasavvur harakatining xuddi jo‘natish punktidan chiqayotgan transport singari alohidalikdan, maxsuslikka va undan umumiylik tomon borish va aksincha, umumiylikdan chiqib, maxsuslikka va undan alohidalik tomon kelish yo‘llaridir. Bundan, ilmiy fikrlash (tafakkur)da ikkita o‘zaro bir-biridan farq qiluvchi yo‘nalish mavjudligi kelib chiqadi: birinchisi-tafakkurning kashfiyot, haqiqatni bilish tomon harakatlanishi; ikkinchisi-ijodkorning aniqlangan haqiqat haqidagi ma’lumotga ega bo‘lishi, ya’ni kashfiyot (yoki umuman olganda biror yangi bilimlar) haqidagi fikrni izohlovchi axborotlarni boshqa kishilar ongiga singdirish, ularning bu fikrlarni tasavvur qilishga erishishga qaratilgan yo‘nalish. Mazkur ijodkorlik faoliyat-yo‘llarini o‘zaro qiyoslab ko‘rib, ikkinchi yo‘l birinchi yo‘lga qarama-qarshi bo‘lishi ham mumkin degan xulosaga kelinadi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. Alimov N. Talabalar ilmiy texnikaviy ijodkorligi ijtimoiy pedagogik tizim sifatida. Kasb hunar ta’limi: –T.: –2006. –№3. 18-20 b.
2. Alimov N., Ismoilov T. Ilmiy uslubiy manbalarda ijod-korlik tushunchasi va uning o‘ziga xos tomonlari.«Pedagogika faninig barkamol avlodni shakllantirishdagi o‘rni»–T.: 2003. 4- 9 b.
3. Alimov N., Tog‘aev X., Turmatov J. O‘quvchilarni texnik ijodkorlik faoliyatiga rahbarlik qilish. Kasb hunar ta’limi: –T.: –2004. №3. 26-27 b.
4. Alimov N., Tog‘aev X. Nauchno-metodicheskie osnovы sistematizatsii znani i razvitie tvorcheskiy mыshlenыy buduщix uchiteley «professio-nalnoe obrazovanie» «Yangi texnologiyalar iqtisodiy taraqqiyotning asosiy omili» Tez. dok. Res. ilm. konferen. Namangan.: -2003. 18-20 b.
5. Alimov N., Tog‘aev X. Texnikaviy ijodkorlikda maqsad, mezon va talabalar ijodkorlik qobiliyati uyg‘unligi «Kasbiy ta’lim muammolari» Tez. dok. Res. ilm. konferen. SamDAQI. –Samarqand.: –2003. 14-15 b.