1-asosiy savolning bayoni: - Qorluq lahjasi (Sh.Shoabdurahmonov bo’yicha, V.V.Reshetov bo’yicha «Qorluq - chigil-uyg’ur», E.D.Polivanov bo’yicha «chig’atoy», G’.O.Yunusov bo’yicha «turk-barlos», A.K.Borovkov bo’yicha «o’rta o’zbek» atamalari qo’llaniladi). Qipchoq va o’g’uz lahjalari bilan birga o’zbek tilining shakllanishida muhim o’rin tutadi.
- Qarluq lahjasini bir qancha guruhlarga ajratib ko’rsatish mumkin.
1.Farg’ona guruhi - Namangan dialekti (Namangan, Uychi, Chortoq shevalari kirib, ular uyg’ur tiliga yaqin), Andijon-Shahrixon dialekti (Andijon shahar shevasi, Shahrixon shevasi kiradi), O’sh-O’zgan dialekti, Marg’ilon- Qo’qon dialektlarini o’z ichiga oladi. - 1.Farg’ona guruhi - Namangan dialekti (Namangan, Uychi, Chortoq shevalari kirib, ular uyg’ur tiliga yaqin), Andijon-Shahrixon dialekti (Andijon shahar shevasi, Shahrixon shevasi kiradi), O’sh-O’zgan dialekti, Marg’ilon- Qo’qon dialektlarini o’z ichiga oladi.
- 2.Toshkent guruhi – Toshkent (Pskent, Parkent, Qoraxitoy shevalari kiradi), Jizzax dialektlarini o’z ichiga oladi.
- 3.Qarshi guruhi -Qarshi dialekti (Qarshi, Shahrisabz, U Kitob, Yakkabog’ shevalari ), Samarqand-Buxoro dialekti (Samarqand-Buxoro, Xo’jand, Chust, Koson shevalari )ning o’z ichiga oladi.
Bu unlilarni hozirgi o’zbek adabiy tilidagi unlilar bilan qiyoslaydigan bo’lsak, mazkur shevalarda unlilar adabiy tildagidan kamroq. Chunki hozirgi o’zbek adabiy tilida xuddi eski o’zbek tilidagidek 9 unli tovush mavjud. Ammo ular 6 ta harf bilan ifodalanadi. - Bu unlilarni hozirgi o’zbek adabiy tilidagi unlilar bilan qiyoslaydigan bo’lsak, mazkur shevalarda unlilar adabiy tildagidan kamroq. Chunki hozirgi o’zbek adabiy tilida xuddi eski o’zbek tilidagidek 9 unli tovush mavjud. Ammo ular 6 ta harf bilan ifodalanadi.
- O’zbek shevalari undosh tovushlar tizimi jihatidan ham o’zaro farqlanadi. Chunonchi, Toshkent va Farg’ona guruh lahjalarda lab-tish f va v, til oldi sirg’aluvchi j, affrikat ts, bo’g’iz h undoshlari yo’q.
Do'stlaringiz bilan baham: |
