Mavzu: O‘zbekiston gimnastikasining rivojlanish tarixi

Oktyabr inqilobidаn oldingi Rossiyadа gimnаstikа

Gimnastika shakllari Rossiya xalqlari turmushida, shu jumladan, Turkiston xalqlari hayotida ham uzoq vaqtlardan beri mavjud bo’lgan. Bayram shodiyonalariga, qiziqchilarga akrobatlarning chiqishlari ham qo’shilib ketgan. Markaziy Osiyoda dorbozlar o’z chiqishlarida gimnastik mashqlardan foydalanib kelishmoqda. Ko’pgina polvonlar kurashga tushish oldidan mushaklarning chigilini yechish vositasi sifatida yengilroq toshlar bilan bajariladigan mashqlardan foydalangan. Deyarli barcha millat vakillari ot minish va chavandozlikni yaxshi ko’rgan.
Mashhur harbiy sarkardalar (Temur Malik, Amir Temur, Bobur) tayyorgarlik darajasini oshirishga intilishgan. Bu gimnastikaning taraqqiy etishiga turtki bo’ldi. Ulug’ jahongir Amir Temur o’z qo’shinlarini harbiy yurishlarga tayyorlashda to’siqlarni zabt etish, qilichbozlik, nayzabozlik, narvonlar bilan qal’alarni zabt etish, chopib ketayotgan ot ustida turli gimnastik mashqlarni bajarish majburiy bo’lgan, shuningdek, suzish va boshqa gimnastik mashqlarni qollagan. Bu mashqlar navkarlarni jismonan barkamol bo’lishida katta samara bergan.
Rossiyada gimnastika taraqqiyotida mashhur anatom va pedagog olim P. F. Lesgaft muhim o’rin egalladi. U 1875-yilda bir qancha G’arbiy Yevropa mamlakatlarida bo’lib, shu mamlakatlarda jismoniy tarbiya qanday yo’lga qo’yilganligi bilan tanishdi. 1880-yilda P.F.
Lesgaftning «G’arbiy Yevropa mamlakatlarida gimnastika o’qituvchilarini tayyorlash» kitobi chop etildi. Unda gimnastika tizimlariga ta’rif berilgan va bu tizimlarning ilmiy jihatdan asossiz ekanligi ta’kidlangan edi.




Pyotr Fransyevich Lesgaft- biolog, anatom, antropolog, tabib va ustoz- 1837 yil 20 sentyabrda Rossiyaning Sankt- Peterburg shahrida tug’ilgan. 72 yillik umri davimida ilim fan sohasiga katta hissa qo’shib, 1909 yil Yegipet shahrida vafot etadi.

P.F. Lesgaft maktab yoshidagi bolalarga gimnastika negizida jismoniy ta’lim berish tizimini ishlab chiqdi, bunda u gigiyenik vazifalarni emas, balki pedagogik vazifalarni nazarda tutdi. P.F. Lesgaft eng kam kuch sarflab, bolalar va o’smirlarni mumkin qadar tez gavdasini boshqarishga o’rgatish muhim, deb hisoblagan. Buning uchun ular murabbiyga oddiygina taqlid qilmay, o’z harakatlarini anglay bilishlari kerak edi.
P.F. Lesgaft «xususiy usullar»ni, ya’ni harakat san’atini ixtisosi ravishida o’rgatishga qarshi bo’lgan. Shunga asosan, u gimnastika jihozlaridagi mashqlarni, akrobatik mashqlarni shug’ullanuvchilarga «jismoniy tarbiyada ma’lumot bera olmaydi», deb rad etgan edi. P.F. Lesgaftning bunday keskin fikr bildirishi ko’p jihatdan o’sha davrdagi sport